Μεσαίωνας

 Μετά τη Ρωμαϊκή ιστορία, τι;

Ο τελευταίος  Ρωμαίος αυτοκράτορας ανεβαίνει στον θρόνο το 475 μ.Χ. και ένα χρόνο αργότερα τον χάνει. Η ειρωνεία είναι ότι είχε το όνομα του ιδρυτή της Ρώμης και του πρώτου Ρωμαίου αυτοκράτορα.

Από τότε και μέχρι τον 15^ο αιώνα η ιστορική περίοδος ονομάζεται

Μεσαίωνας 476 - 1492.

Οι χρονολογίες είναι σχετικές και υπάρχουν διαφορές στην περιοδολόγηση στα διάφορα Ευρωπαϊκά κράτη. Ονομάστηκε δε έτσι, διότι αποτελεί το μεσαίο τμήμα της παραδοσιακής Ευρωπαϊκής ιστορίας, με το προηγούμενο να είναι η Αρχαία ιστορία και το επόμενο η Νεότερη.

 

Μετά το τέλος της Δυτικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, τον 5^ο αιώνα, τα Γερμανικά βασίλεια που δημιουργούνται στην Ευρώπη, συνεχίζουν να αναπτύσσονται και να ευημερούν. Οι απαρχές των Γερμανικών βασιλείων σηματοδοτούν τη μετάβαση από την Ύστερη Αρχαιότητα στον Μεσαίωνα.

Κατά τους τελευταίους αιώνες της ρωμαϊκής κυριαρχίας η απουσία ισχυρών αυτοκρατόρων έστρεψε τον λαό προς την εκκλησία και τον Πάπα, ο οποίος  με τον καιρό συγκέντρωσε στα χέρια του απόλυτη εξουσία και έτσι τέθηκαν οι βάσεις για την επικράτηση του δυτικού Μεσαίωνα και της θρησκευτικής μανίας.

 

·         Η περίοδος από τον 5^ο ως τον 10^ο αιώνα ονομάζεται Πρώιμος Μεσαίωνας, έχοντας ως αρχή του την παρακμή της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Έχει χαρακτηριστεί ως ο «Σκοτεινός Αιώνας» εξαιτίας της πνευματικής παρακμής, ιδιαίτερα στη Βορειοανατολική Ευρώπη.

Εν τω μεταξύ, η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ή αλλιώς Βυζαντινή Αυτοκρατορία, συνεχίζει να υφίσταται.

Έτσι, τον 6^ο αιώνα ο Ιουστινιανός , αυτοκράτορας στην Ανατολή, θεωρείται κατ’ όνομα κυρίαρχος και για τους Γερμανούς βασιλείς της Δύσης, οι οποίοι επιδίδονται σε ένα σωρό πολέμους και δημιουργούν νέα βασίλεια σε ότι απέμεινε από το Δυτικό Ρωμαϊκό Κράτος.

Κατά τον 7^ο αιώνα, στη Μέση Ανατολή αναπτύσσεται μια νέα δύναμη, η Ισλαμική  Αυτοκρατορία, η οποία μετά την ολοκλήρωση των κατακτήσεων στην περιοχή και τη Βόρεια Αφρική, από τον Μωάμεθ και τους διαδόχους του, έφτασε μέχρι την Ιβηρική χερσόνησο. Οι ισλαμικές κατακτήσεις, στις περιοχές της πρώην Ρωμαϊκής επικράτειας,  έφτασαν στο απόγειό τους στα μέσα του 8^ου αιώνα.

Οι Γερμανοί βασιλείς μη μπορώντας να πληρώσουν τους πολεμιστές τους, τούς παραχωρούν μεγάλες εκτάσεις γης και αυτοί υπόσχονται ισόβια πίστη και παροχή στρατιωτικών υπηρεσιών. Στην παραχωρημένη γη, βέβαια, εργάζονται φτωχοί αγρότες. Έτσι αρχίζει να δημιουργείται το φεουδαρχικό σύστημα, που κυριάρχησε στην Ευρώπη από τον 9^ο μέχρι τα μέσα του 13^ου  αιώνα, περίπου 400 χρόνια.

 

·         Κατά τη διάρκεια του Ώριμου Μεσαίωνα, που διήρκεσε από το 1000 ως το 1300 περίπου, η Ευρώπη οργανώνεται κοινωνικά και πολιτικά.

Από το780 οι βαρβαρικές εισβολές σταμάτησαν και ο πληθυσμός της Ευρώπης αυξήθηκε σημαντικά λόγω νέων τρόπων καλλιέργειας της γης και άνθησης του εμπορίου.

Τον 13^ο αιώνα ιδρύονται νέες πόλεις, ανάμεσά τους το Βερολίνο, η Πράγα, η Ρίγα, ενώ οι πόλεις της Φλάνδρας αναδείχθηκαν στα αξιολογότερα εμπορικά κέντρα του μεσαιωνικού κόσμου.

Τότε εμφανίστηκε στη γαλλική γλώσσα ο όρος αστική τάξη. Αυτή ήρθε συχνά σε σύγκρουση με τη φεουδαρχία.

Το 1095 διακηρύχτηκαν για πρώτη φορά οι Σταυροφορίες, που ήταν στρατιωτικές προσπάθειες των Χριστιανών της Δυτικής Ευρώπης να πάρουν πίσω τους Αγίους τόπους από τους Μουσουλμάνους και κατέληξαν στην κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1204.

Είχε προηγηθεί, το 1054 το Σχίσμα των δύο εκκλησιών, Ρωμαιοκαθολικής και Ορθόδοξης, για το ζήτημα της πρωτοκαθεδρίας.

 Οι Φράγκοι και οι Βενετοί μοιράστηκαν τα κατακτημένα εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και άσκησαν επί τρεις τουλάχιστον αιώνες τον έλεγχο της οικονομικής ζωής στη Μεσόγειο. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία επανιδρύθηκε το 1261 αλλά δεν ήταν πλέον μεγάλη δύναμη.

 Στα μέσα του 13^ου αιώνα οι Μογγόλοι κατέκτησαν τη Ρωσία, προχώρησαν στην κεντρική Ευρώπη (Πολωνία, Ουγγαρία) και έφτασαν μέχρι την Αδριατική. Οι Τούρκοι, πιεζόμενοι από τους Μογγόλους, φτάνουν στα Βυζαντινά μικρασιατικά παράλια στο τέλος του 13^ου αιώνα. Το 1453 κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη και καταλύθηκε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Την περίοδο του Ώριμου Μεσαίωνα ξεκίνησαν να λειτουργούν τα πρώτα πανεπιστήμια στη Μπολόνια, την Οξφόρδη, το Παρίσι, το Κέιμπριτζ, όπου κυριαρχεί ο σχολαστικισμός, μια προσπάθεια να συμφιλιωθεί ο Χριστιανισμός με τις φιλοσοφικές παραδόσεις της αρχαιότητας, η Λογική με την πίστη. Η εκκλησία συμφώνησε στην ίδρυση πανεπιστημίων, εφόσον όμως τα κείμενα που διδάσκονταν εκεί δεν θα έθιγαν τις βασικές δογματικές θέσεις της.

Η συμφιλίωση του Αριστοτέλη με τη χριστιανική σκέψη πραγματοποιήθηκε βαθμιαία από τα μέσα του 13^ου αιώνα χάρη στο έργο του Θωμά του Ακινάτη (1224 – 1274), μεγάλου θεολόγου, φιλοσόφου και Αγίου της Καθολικής εκκλησίας.

 

·         Κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα που περιλαμβάνει τον 14^ο και 15^ο αιώνα, η περίοδος ευημερίας και ανάπτυξης έφτασε στο τέλος της. Ο Μεγάλος  Λιμός, η πανούκλα, οι πόλεμοι, μείωσαν κατά πολύ τον πληθυσμό της Δυτικής Ευρώπης. Μεταξύ 1347 και 1350, η Μαύρη Πανώλη ή αλλιώς Μαύρος Θάνατος εξόντωσε τα 2/5 του ευρωπαϊκού πληθυσμού (μέσα σε 3 χρόνια!!).

 

Ακόμα, οι αιρέσεις, οι διακρατικοί πόλεμοι ( η Αγγλία και η Γαλλία βίωσαν τον εκατονταετή πόλεμο), οι εμφύλιες συγκρούσεις και επαναστάσεις χωρικών, σηματοδοτούν το τέλος του Μεσαίωνα.

 

Παρά την κρίση, όμως, ο 14^ος αιώνας ήταν επίσης εποχή μεγάλης προόδου στις τέχνες και τις επιστήμες. Το ενδιαφέρον για τα

αρχαιοελληνικά και ρωμαϊκά κείμενα, που είχε αρχίσει τον Ώριμο Μεσαίωνα, οδήγησε στην Ιταλική Αναγέννηση.

 

 

Αναγέννηση

Η Αναγέννηση καλύπτει τον 15^ο και 16^ο αιώνα αλλά σύμφωνα με άλλη περιοδολόγηση αρχίζει τον 14^ο αιώνα και φτάνει μέχρι τον 17^ο αιώνα.

Αυτή είναι μία περίοδος που χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια αναβίωσης και υπέρβασης ιδεών και επιτευγμάτων της κλασικής αρχαιότητας.

 Είναι η εποχή του Ουμανισμού, ενός πνευματικού ρεύματος που στόχευε στη μεταρρύθμιση του θεοφοβικού  μοντέλου, που επικρατούσε ως τότε.

Η εξοικείωση με τα λατινικά κείμενα είχε αρχίσει πριν από την Αναγέννηση του 12^ου αιώνα, μέσω επαφών με τους Άραβες κατά τις Σταυροφορίες, αλλά η πρόσβαση σε σημαντικά Ελληνικά κείμενα έγινε ευχερέστερη μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους, όταν πολλοί Βυζαντινοί λόγιοι αναζήτησαν άσυλο στη Δύση και ειδικά στην Ιταλία.

Τα πρώτα ίχνη της Αναγέννησης εμφανίζονται στην Ιταλία από τα τέλη του 13^ου αιώνα, ιδιαίτερα με τα γραπτά του Δάντη και τους πίνακες του Τζιότο. Όπως και να χει, μοιράζεται κοινά χαρακτηριστικά αφενός  με το τέλος της Μεσαιωνικής περιόδου και αφετέρου με τις αρχές της Νεότερης ιστορίας.

Μια νέα σκέψη εκδηλώθηκε στην τέχνη, την αρχιτεκτονική, την πολιτική, την επιστήμη, τη λογοτεχνία. Η εφεύρεση του κινητού τυπογραφικού πιεστηρίου, από τον Γερμανό χρυσοχόο Γουτεμβέργιο το 1440, επιτάχυνε τη διάδοση των ιδεών.

Η άνοδος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας απέκοψε τη δυνατότητα εμπορίου με την Ανατολή και αυτό οδήγησε τους Ευρωπαίους να ψάξουν για νέους εμπορικούς δρόμους, όπως έγινε με τον Χριστόφορο Κολόμβο και την ανακάλυψη της Αμερικής το 1492.

Αυτή η περίοδος περιλαμβάνει άνθηση της λογοτεχνίας στα λατινικά και στις λαϊκές γλώσσες, αλλά η Αναγέννηση είναι περισσότερο γνωστή για τις καλλιτεχνικές της εξελίξεις, με τη συμβολή πολυμαθών όπως ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι και ο Μιχαήλ Άγγελος, που εμπνεύστηκε τον όρο «Αναγεννησιακός Άνθρωπος».

Η Αναγέννηση ξεκίνησε στη Φλωρεντία, ένα από τα πολλά κράτη της Ιταλίας. Οι λόγοι είναι πολλοί, με τους Μεδίκους, της προστάτιδας οικογένειας της πόλης και τη μετανάστευση σ’ αυτήν Ελλήνων λογίων και των κειμένων τους μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους, να αποτελούν τους σπουδαιότερους από αυτούς.

Από την Ιταλία, η Αναγέννηση εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη.

Κάποιοι μελετητές έχουν αμφισβητήσει αν η Αναγέννηση ήταν μια πολιτιστική πρόοδος, θεωρώντας την αντίθετα ως περίοδο απαισιοδοξίας και νοσταλγίας για την κλασική αρχαιότητα.

 

Η θρησκευτική Μεταρρύθμιση (16^ος αιώνας)

Πάντως η διάδοση των ιδεών της Αναγέννησης άνοιξε τον δρόμο για την απαίτηση εξυγίανσης και αναμόρφωσης των εκκλησιαστικών θεσμών της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Με την ταχεία πλέον διάδοση της Αγίας γραφής αφυπνίζεται η συνείδηση, ότι ο λόγος του Ευαγγελίου δεν συνάδει με την τακτική που ακολουθούσε η ηγεσία της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Η προκλητική  πολυτέλεια του βίου των εκκλησιαστικών ηγετών ερχόταν σε αντίθεση με την απλότητα των αποστολικών χρόνων και το αληθινό πνεύμα του Χριστιανισμού.

Από τη μεριά τους οι πάπες, για να διατηρήσουν την εξουσία τους, επέβαλαν βαρείς φόρους (ανάμεσά τους τα συγχωροχάρτια που έπρεπε να πληρώσουν οι Χριστιανοί για να τα αποκτήσουν) στους πιστούς για διάφορους σκοπούς. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να αντιδράσουν κυρίως οι Γερμανοί ηγεμόνες, οι οποίοι ήθελαν να απαλλαγούν από την παπική εξουσία, με αποτέλεσμα τη σύγκρουση και τη διαίρεση της Δυτικής Εκκλησίας.

Κατά τη θρησκευτική Μεταρρύθμιση του 16^ου αιώνα, ιδρύθηκε ο Προτεσταντισμός, ο τρίτος μεγάλος κλάδος του Χριστιανισμού.

Ξεκίνησε στη Γερμανία, όταν ο Μαρτίνος Λούθηρος συνέταξε τις 95 θέσεις του και τις θυροκόλλησε στην είσοδο της μητρόπολης της Βιτεμβέργης. Σ’ αυτές καταδίκαζε μεταξύ άλλων, την πώληση συγχωροχαρτιών και την απόλυτη εξουσία του Πάπα.

Για τους αγρότες και τους φτωχούς των πόλεων η απόσχιση από την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, έγινε αφορμή για την εξέγερσή τους και την απαίτηση αλλαγών σε κοινωνικό επίπεδο και περισσότερων ελευθεριών.

Ο Λούθηρος αποκήρυξε την Εξέγερση των Χωρικών και παρότι σκοτώθηκαν 100.000 χωρικοί ελάχιστα από τα αιτήματά τους ικανοποιήθηκαν.

Σαν αποτέλεσμα της θρησκευτικής Μεταρρύθμισης όμως, έχουμε τον περιορισμό του ρυθμιστικού ρόλου του Πάπα και την ανάπτυξη ερευνητικού πνεύματος.

Η επιστήμη αποδεσμεύτηκε από τις μεσαιωνικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις, και σημείωσε μεγάλη πρόοδο.

Τα αρχαία ελληνικά επιστημονικά έργα πλούτισαν τις γνώσεις για τη φυσική, την αστρολογία, την ιατρική, τη βοτανική και άλλους επιστημονικούς κλάδους.

Η γεωμετρία και η άλγεβρα, η πυθαγόρεια και η δημοκρίτεια φιλοσοφία, ο Ευκλείδης, ο Γαληνός και ο Αρχιμήδης αποτέλεσαν τη βάση για νέες έρευνες και είχαν λάβει κυρίαρχη θέση στα πανεπιστήμια.

Ο 16^ος αιώνας, μπορεί να θεωρηθεί η αρχή της νεώτερης επιστήμης, με πρωτοπόρους τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι, τον Κοπέρνικο, τον Θεόφραστο Παράκελσο και τον Ανδρέα Βεζάλ.

Ο Έρασμος και ο Λούθηρος χαρακτήρισαν και προέβλεψαν τον 16^ο αιώνα ως τον «χρυσό αιώνα».

Το πνεύμα απελευθερώνονταν από προκαταλήψεις και τα επιστημονικά πεδία, άγνωστα ή απαγορευμένα μέχρι τότε, άρχισαν να αναπτύσσονται.

Η παλιά φεουδαρχία κατέρρεε, μια πρώιμη αστική τάξη εμφανίζονταν σιγά σιγά, το εμπόριο και η βιοτεχνία γεννιόνταν. Όμως αυτή η ευημερία αφορούσε μια προνομιούχα τάξη.

Παρά τα πολιτικά και πνευματικά επιτεύγματα του 16^ου αιώνα, δημιουργήθηκαν έντονα κοινωνικά προβλήματα από τη μεταβολή των όρων της οικονομίας.

 Η αύξηση του πληθυσμού, χαρακτηριστικό φαινόμενο του 16^ου αιώνα, ιδίως στη Γαλλία, την Ισπανία και την Αγγλία, οδήγησε στην άνοδο των τιμών και έπληξε τους οικονομικά ασθενέστερους.

 Στο δεύτερο μισό του 16^ου αιώνα, οι επαίτες γέμισαν τους δρόμους της Φλωρεντίας, του Παρισιού, της Βαλένσια και άλλων πόλεων.

 

Ο 17^ος αιώνας

Η Ευρώπη ζούσε με το άγχος ενός μεγάλου πολέμου.

Η Αντιμεταρρύθμιση ή η Καθολική Μεταρρύθμιση ήρθε ως απάντηση στην Προτεσταντική Μεταρρύθμιση. Ξεκίνησε στα μέσα του 16^ου αιώνα και τέλειωσε με την ολοκλήρωση των Ευρωπαϊκών θρησκευτικών πολέμων, στα μέσα του 17^ου αιώνα.

Η πολιτική που ακολούθησε η Καθολική εκκλησία είχε χαρακτήρα απολογητικό αφενός και αφετέρου μαχητικό, με δίκες αιρετικών και εξορίες  Προτεσταντών, που συνεχίστηκαν μέχρι σχεδόν το τέλος του 18^ου αιώνα.

Η Αντιμεταρρύθμιση περιλάμβανε επίσης πολιτικές δράσεις, όπως η Ιερά Εξέταση. Δόθηκε μεγάλη έμφαση στις ιεραποστολές στα καινούρια μέρη του κόσμου που ανακαλύφτηκαν, για τον προσηλυτισμό των εθνών, αλλά και στον επαναπροσηλυτισμό εθνών όπως η Σουηδία και η Αγγλία, που κάποτε ήταν καθολικά, από την εποχή του εκχριστιανισμού της Ευρώπης, αλλά είχαν στραφεί στον Προτεσταντισμό.

Ο Τριακονταετής πόλεμος (1618-1648) ξεκίνησε ως εμφύλιος πόλεμος καθολικών και διαμαρτυρομένων στη Γερμανία, αλλά στη συνέχεια έλαβε ευρωπαϊκές διαστάσεις με την ανάμειξη της Δανίας, της Σουηδίας και της Γαλλίας.

Ο Γερμανός Αυτοκράτορας Φερδινάνδος ο Γ΄ αναγκάστηκε να υπογράψει τη Συνθήκη της Βεστφαλίας το 1648, με την οποία ρυθμίστηκαν όχι μόνο θρησκευτικά αλλά και εδαφικά ζητήματα. Η Γαλλία έγινε η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή δύναμη στο δεύτερο μισό του 17^ου αιώνα.

Η οικονομική άνοδος της αστικής τάξης συνέβαλλε σε μεγάλο βαθμό στη σύγκρουση των μοναρχιών με τα κοινοβουλευτικά σώματα, κυρίως στην Αγγλία και τη Γαλλία.

Στην Αγγλία η ενίσχυση του ρόλου του κοινοβουλίου και ο περιορισμός των βασιλικών εξουσιών, αποτέλεσαν θρίαμβο της αστικής τάξης και ο αγγλικός κοινοβουλευτισμός υπήρξε πρότυπο των ανάλογων θεσμών στην Ευρώπη.

Στη Γαλλία ο Λουδοβίκος ο 14^ος , σε ηλικία 22 χρόνων, ανέλαβε τη διακυβέρνηση του κράτους. Ύψωσε τον βασιλικό θεσμό πάνω από τους νόμους και αποτέλεσε τον χαρακτηριστικότερο εκπρόσωπο της απολυταρχίας του 17^ου αιώνα.

Παρά τις απολυταρχικές του απόψεις και τη χλιδή του ανακτόρου των Βερσαλλιών , που ο Λουδοβίκος έχτισε, αναμφισβήτητη υπήρξε η πνευματική και καλλιτεχνική ακτινοβολία της Γαλλίας κατά τη διάρκεια της βασιλείας του.

Αυτόν τον αιώνα κορυφαίοι ερευνητές, ο Γαλιλαίος, ο Κέπλερ,  ο Νεύτων, ο Καρτέσιος, ο Βάκων , ο Πασκάλ έθεσαν τις βάσεις πάνω στις οποίες στηρίχτηκε η μεταγενέστερη επιστήμη.

Στον τομέα της καλλιτεχνικής δημιουργίας εμφανίζεται ένας νέος ρυθμός, το μπαρόκ, που γεννήθηκε μεν στη Ρώμη, αλλά διαδόθηκε στις άλλες ρωμαιοκαθολικές χώρες.

Από τους ζωγράφους ξεχωρίζει ο Ολλανδός Ρέμπραντ, ο Φλαμανδός Ρούμπενς, ο Ολλανδός επίσης, Βαν Ντάυκ και οι Ισπανοί Βελάσκεθ και Μουρίλλο.

 

 

18^ος αιώνας

 

Ο αιώνα αυτός χαρακτηρίζεται από τον σκληρό ανταγωνισμό ανάμεσα στα ισχυρά ευρωπαϊκά κράτη, την εμφάνιση νέων χωρών, την Αμερικανική Ανεξαρτησία, τη Γαλλική Επανάσταση, τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό και τη βιομηχανική επανάσταση.

Υπήρξε περίοδος σημαντικής αύξησης του γοήτρου της Αγγλίας. Η ένωσή της με τη Σκοτία το 1707 και με την Ιρλανδία το 1801, ενίσχυσαν τη ναυτική της δύναμη.

Η μακρόχρονη διαμάχη ανάμεσα στις δύο δυναστείες, των Αψβούργων και των Βουρβόνων, κατέληξε σε ένοπλη αναμέτρηση της Γαλλίας και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Αψβούργοι: Δυναστεία της Αυστρίας από τις αρχές του 11^ου αιώνα, που  σφράγισε την ιστορία της Ευρώπης και κατείχε τον θρόνο της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από το 1440 μέχρι τη διάλυσή της το 1806.

Βουρβόνοι: Μια από τις μεγαλύτερες ηγεμονικές οικογένειες της Ευρώπης από τον 13^ο αιώνα. Μέλη της έγιναν βασιλιάδες της Γαλλίας και Ισπανίας.

Η άνοδος της Πρωσίας σε ηγετική δύναμη, υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα φαινόμενα του 18^ου αιώνα. Ο Αυτοκράτορας Φρειδερίκος Α’ είναι εκπρόσωπος της «φωτισμένης δεσποτείας» που χαρακτήριζε απολυταρχικά καθεστώτα, που όμως δεν εμπόδιζαν τη διάδοση ορισμένων πολιτικών και φιλοσοφικών ιδεών του Διαφωτισμού.

 

Ο Διαφωτισμός είναι το πνευματικό κίνημα  η αρχή του οποίου τοποθετείται στις τελευταίες δεκαετίες του 17^ου αιώνα και ασχολείται με τα προβλήματα που απασχολούν τον άνθρωπο και την κοινωνία. Με τη χρήση του ορθού λόγου επιδιώκεται η γνώση, η ελευθερία και η ευτυχία.

Οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι του διαφωτισμού υπήρξαν οι Γάλλοι Βολταίρος, Μοντεσκιέ και Ρουσσώ, καθώς και οι εγκυκλοπαιδιστές.

Ο Βολταίρος πίστευε ότι για τη βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών χρειάζονται μεταρρυθμίσεις και όχι βίαιες εξεγέρσεις, το έργο του όμως προετοίμασε ιδεολογικά τη Γαλλική Επανάσταση.

Στη διάδοση των ιδεών του διαφωτισμού συνέβαλλε πολύ και η Εγκυκλοπαίδεια, για την έκδοση των 28 τόμων της οποίας συνεργάστηκαν κορυφαίοι Γάλλοι διανοητές.

Ο αγγλογαλλικός ανταγωνισμός στη βόρεια Αμερική και τις Ινδίες οδήγησε στον επταετή πόλεμο, στον οποίο πήραν μέρος και άλλες ευρωπαϊκές χώρες και ο οποίος έληξε με τη νίκη της Αγγλίας και της Πρωσίας, οι οποίες και αναδείχτηκαν ως οι πιο ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις της Ευρώπης.

Στην ανατολή, η Ρωσία με την τσαρίνα Αικατερίνη Β’ προσπάθησε να ασπασθεί τις ιδέες του διαφωτισμού, όμως μετά την έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης άλλαξε τακτική και βασίλεψε με αυταρχισμό.

Η πολιτική και κοινωνική κρίση στη Γαλλία ήταν ήδη στο οξύτερο σημείο της  όταν ανέβηκε στο θρόνο ο Λουδοβίκος ο ΙΣΤ’. Ο ίδιος και η γυναίκα του, η Μαρία Αντουανέτα αυστριακή πριγκίπισσα, απομονωμένοι στη χλιδή των Βερσαλλιών, δεν μπορούσαν να συνειδητοποιήσουν την έκταση της κρίσης.

Η καταστροφή της αγροτικής παραγωγής λόγω κακών καιρικών συνθηκών το 1788 - 1789 όξυνε ακόμα περισσότερο το πρόβλημα και την άνοιξη του 1789 το ένα πέμπτο του γαλλικού πληθυσμού μαστίζονταν από την πείνα.

Όταν στη συνέλευση των «Γενικών τάξεων» ο Λουδοβίκος πρότεινε την επιβολή νέων φόρων αντί των μεταρρυθμίσεων που ανέμεναν οι της τρίτης τάξης, οι τελευταίοι ορκίστηκαν να μη διαλυθούν αν δε δοθεί στη χώρα Σύνταγμα και έτσι η συνέλευση ανακηρύχτηκε Συντακτική.

Ήταν η πρώτη ήττα του καθεστώτος της απόλυτης μοναρχίας.

Όμως ο Λουδοβίκος ήταν αποφασισμένος να αντιδράσει και συγκέντρωσε στρατό στις Βερσαλλίες.

 Αυτό κορύφωσε την αγανάκτηση της τρίτης τάξης και οδήγησε στη εξέγερση στο Παρίσι και την άλωση της Βαστίλης στις 14 Ιουλίου 1789, η οποία ήταν φυλακή και τόπος βασανιστηρίων των αντιπάλων της απολυταρχίας.

Στο μεταξύ η Συντακτική συνέλευση κατάργησε τα φεουδαρχικά προνόμια και ψήφισε τη «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη».

Έτσι άρχισε η πορεία προς τη Δημοκρατία στη Γαλλία.

Η Συνέλευση, που είχε αναδειχτεί με καθολική ψηφοφορία, κατάργησε τη μοναρχία το 1792. Ο βασιλιάς και η οικογένειά του φυλακίστηκαν και ο Λουδοβίκος ο 16^ος εκτελέστηκε το 1793.

 

Η Αμερικανική Ανεξαρτησία

Μετά την ανακάλυψη του νέου κόσμου τον 15^ο και 16^ο αιώνα, άρχισε ένα ανταγωνισμός για την εκμετάλλευση των προϊόντων του, στην αρχή μεταξύ των Ισπανών και των Πορτογάλων και ακολούθησαν οι Ολλανδοί, οι Γάλλοι και οι Άγγλοι.

Πρώτα οι Ισπανοί το 1507 και έναν αιώνα αργότερα οι Άγγλοι, επιδόθηκαν στο δουλεμπόριο των μαύρων της Αφρικής, για να ανταπεξέλθουν στις καλλιέργειες των νέων προϊόντων. Αυτό το δουλεμπόριο πήρε τεράστιες διαστάσεις από το τέλος του 17^ου αιώνα.

Δημιουργήθηκαν αποικίες ευρωπαίων στην καινούρια ήπειρο. Οι Άγγλοι μετανάστες εγκαταστάθηκαν στα βόρεια τμήματα της ηπείρου και σχετικά σύντομα δημιουργήθηκαν εκεί πόλεις, όπως η Βοστώνη, η Νέα Υόρκη, η Φιλαδέλφεια , που συναγωνίζονταν, από τα μέσα του 17^ου αιώνα, τα ευρωπαϊκά οικονομικά κέντρα, ενώ ιδρύθηκαν σημαντικά πανεπιστήμια όπως του Χάρβαρντ, του Γέιλ και του Πρίνστον.

Οι αγγλικές αποικίες της Αμερικής ήταν οικονομικά εξαρτημένες από τη μητρόπολη, αλλά σιγά σιγά οι δεσμοί των μεταναστών με την Αγγλία χαλάρωναν. Κατέληξαν σε πολεμική αναμέτρηση και η ήττα της Αγγλίας σήμαινε τη οριστική ρήξη.

Ο πόλεμος της Ανεξαρτησίας ή Αμερικανική Επανάσταση, όπως αναφέρεται συχνά, κράτησε 7 χρόνια.

Τον πρώτο χρόνο της επανάστασης , στις 4 Ιουλίου 1776,ψηφίστηκε η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, που τόνιζε την απόφασή των αμερικανών αποίκων να αποδεσμευτούν από την αγγλική εξάρτηση.

Η Διακήρυξη αυτή συντάχθηκε από τον Βενιαμίν Φραγκλίνο και τον Θωμά Τζέφερσον, οι οποίοι κατά την παραμονή τους στη Γαλλία, είχαν επηρεαστεί από τις ιδέες του διαφωτισμού και αποτελεί πρόδρομο της γαλλικής «Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου».

Πρώτος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής εκλέχθηκε παμψηφεί ο Γεώργιος Ουάσιγκτον, ο αρχιστράτηγος των επαναστατών κατά των Άγγλων.