Fairy Tale, Part 3

Time passed again and again.

The memories lost their way in the vast Universe.

Every night the goddess of the sea came up on the shore. Unspeakable dark nights. He was in her head ever since "that time". But he was out of her life. She sent her messages with the wind. The trees of the forest by the lake silenced them up there in the North.

Every dawn he came out of his lake. Grey light or white of the ice, all around. She was in his head ever since "that time". But she was out of his life. He sent his messages with the rain. But the rain refused to go down there in the South.

They were afraid to meet. It was not possible, anyway. They didn’t fight for it. Fear about parting prevented their meeting. The train from the North had come to find them when they were together at her beach, at "that time". And it was full of logs. Then the accident happened and the logs started falling off the train. They were saved but the beach was covered with the huge, heavy tree trunks. And the dream finishes there.

One day, white day, he wrote on the snow, “I miss you”.

She never saw it but she knew it.

One night she wrote on the sand, “I miss you”.

He never saw it but he knew it.

Silence had covered everything.

Words had frozen in his mouth.

Phrases had turned into sea water in her mouth.

So time passed.

 Time!

A Fairy Tale

Part 2

November 24^th, 2019

Time passed again and the two of them shared their lives in their own way.

That is they were flying over the seas and the lakes, over the woods and the mountains.

Side by side.

 They enjoyed the beauty of the world. They could only see that!

But as seasons passed she could see clouds passing over his eyes. 

She could feel his soul was tormented.

 He never said anything. Not good with words. 

However, she knew.

 She always knew the truth but kept silence. Silence as magic.

Darker times came and he became ill.

Anxiety all over his mind!

His soul became heavy and couldn’t fly with her. 

He pulled her down to his woods. 

It was dark there.

 The thought came like lightning. 

Then she knew what she had to do.

Let him go back to the depths of his lake. 

To his kingdom. 

His life. 

And find peace again.

 His routine.

 Security of his previous life. 

That’s what he needed.

 She knew he would never make the decision by himself.

So she waited. 

Thought again and again.

Happy when they were together, sad when she didn’t know where he was.

Then one day, winter came.

 Up in the North. 

The God of the lake became more anxious and unsatisfied. 

He became desperate!

Then the rains started.

 And more rains. 

Cold rains.

And the winds. 

Also cold.

Finally when the snow came, the lake froze.

The God got trapped in it.

At first he was sad. Very sad. 

But soon he went back to his everyday life and felt calm. 

Secure. 

Safe. 

He was able to control his life again!

The sea in the south, however, did not freeze. It was still warm and sunny down there. The goddess kept coming out of the depths. 

More often now.

 Almost every night. 

The nights with the full moon, the nights with the half moon or when it was like a slice of melon. 

Also the nights when it vanished into the vast universe. Those nights were dark! She came out, sitting on the beach.

Alone.

No songs.

 Only the stars, millions of them. 

She didn’t cry.

She felt she had made the right thing. 

It had to be done like this.

After that, only the memories lived.

The God of the lake and the Goddess of the sea were lost in the black Universe of Time.

A fairy tale

Part 1

…………….

………Then time passed and they lived a whole life without meeting again.

 The goddess of the sea and the god of the lake.

However, twenty years later one night, the god of the lake heard some music and sadness came all over him.

It was a night with a full moon, when he and his men usually came up from the depths of the lake and went to the woods. To the woods, to run and dance.

 This time, however, he didn’t feel like going up, so he didn’t follow his men but stayed there at the depths of the lake, alone.

It was then that she came to his mind! 

He felt he would like to see her again.

 Then he doubted, but quick as he was, he made up his mind to try to meet her. 

So one night when there was no moon in the sky, he sent his message with the brightest star!

That night the light of the star glared so intensely on the surface of the sea, down there to the south that she woke up!

She hadn’t been out of the sea for ten years!

For ten whole years she stayed in the darkness, at the depths of the sea and it was only her girls who went up, to their beach to run and dance and laugh, every full moon!

But that autumnal star light was so bright that guided her to the surface of the water.

It was so powerful that almost blew her to the beach, where, at first, she stood petrified.

Soon, she calmed down by the beauty of the night star and slowly started a divine song!

Such beautiful singing, that the star took it to the skies.

 All over to the north!

When he heard the singing voice, he knew he really wanted to see her after all these years. 

So riding the light of the star, he reached her beach!

They met, again. After all these years!

They were together!

Three full moons, three meetings! 

They looked at each other and every sound vanished.

Every picture vanished.

 Just them two.

 United in the moonlight.

During their third meeting they both cried. They didn’t know why.

“It was always like this with us”, she said.

“I love you”, he said.

“I love you”, she said.

And they both went back to the depths of their waters.

Some days passed and they sent no messages to each other.

Silence. Dead silence.

No star, no light.

A desperate expectation.

A nothing.

This was the other side of their relationship.

Then images appeared:

An apricot tree with pebbles in a circle on the ground, around its trunk!

An old apple tree, which bloomed late but its apples were small and bitter!

A sea sunset through a ruined shelter!

A wooden northern house in the woods with small patches of gardens, with stones beautifully set and a sign saying, “Things are like this now, but we don’t know what will happen in the future”!!!

“Everything is Illuminated”

By Jonathan Safran Foer

The Yale Course on Postwar American Literature ended with this novel recommended by the students!

It’s about the real story of the author, -and the main character bears his name!- a young American, who travels to Ukraine and with the help of a Ukrainian peer tries to find the woman who saved his grandfather during the war.

There is a second story going on centuries ago with his great great…grandmother in the same Jewish town which was eradicated much later during the Second World War by the Nazis.

There is a lot of laughing with the kind of bookish English the Ukrainian translator speaks, who helps Safran Foer, the character, to find this woman.

It’s an interesting book published in 2002, has also been made into a film. You can feel the fresh air coming from a young writer even on a serious topic like the Holocaust!

“Στον Κήπο του Επίκουρου”

“Staring at the Sun” ο τίτλος της αγγλικής έκδοσης

Του IRVIN YALOM

“Le soleil ni la mort ne se peuvent regarder en face”

(Κανείς δεν μπορεί να κοιτάξει κατά πρόσωπο τον ήλιο ούτε τον θάνατο.)

Francois de la Rochefoucauld

Αν και χρησιμοποιεί το γνωμικό αυτό του Ροσφουκώ, ο Γιάλομ, το αντιστρέφει και μάλιστα προτείνει να τολμήσουμε να κοιτάξουμε κατάματα τον θάνατο και αποδεχόμενοι τη θνητότητά μας να πορευτούμε στη ζωή με μεγαλύτερη αισιοδοξία αφού αυτή είναι η στιγμή που μπορούμε να απολαύσουμε την ομορφιά της!

Με τον δικό του μοναδικό τρόπο ο ψυχοθεραπευτής Γιάλομ υποστηρίζει ότι πίσω από πολλές δυσκολίες που διαταράσσουν την ηρεμία του ανθρώπου κρύβεται ο φόβος του θανάτου.

Ψάχνει παρηγοριά στις ιδέες φιλοσόφων και κυρίως του Επίκουρου με τις οποίες εμψυχώνει τους ασθενείς αλλά και τους αναγνώστες του.

Καταπληκτικός Γιάλομ, άλλη μια φορά!

polvo enamorado

28 Απριλίου 2019

4:02 ξημερώνει Πάσχα!

Όταν το παραμύθι τελειώνει και η άμαξα ξαναγίνεται κολοκύθα, σκέφτεσαι με απορία: μα πώς δεν την έβλεπα ολόκληρη κολοκύθα, πώς δεν έβλεπα ότι το αστραφτερό μου φόρεμα ήταν κουρέλια και ο πρίγκιπας ένας νεαρός με ένα απλό χαμόγελο μόνο!

Αλλά και χωρίς το παραμύθι, τι θα σε απογείωνε; 

Τι άλλο έχει αυτή τη δύναμη να σε μεταμορφώνει και σένα τον ίδιο και τους άλλους γύρω σου!

Και τα πράγματα!

 Και τον ουρανό τον ίδιο! 

Σα να πατάς το κουμπί «ωραιοποίηση» και ακόμα πιο μαγικό!

Μόνο που όταν κάτι ξαφνικά γίνει και ανάψουν τα φώτα αναρωτιέσαι «όμως μήπως ήταν όμορφα, μήπως άξιζε;»!

Ήταν; Δεν ξέρω. 

Ξέρω όμως πώς η επανάληψη του ίδιου είναι βαρετή, βαρετή του θανάτου.

Και όπως ο ποιητής από τα βάθη των αιώνων είπε, στο τέλος το σώμα μου θα γίνει σκόνη όμως “polvo enamorado”, «ερωτευμένη σκόνη».

Mika Waltari

Mika Waltari  (1908-1979)

Mika Waltari  (1908-1979)

Ο πιο γνωστός, πιο παραγωγικός και πιο σημαντικός Φινλανδός συγγραφέας. Βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πάνω από 30 γλώσσες.

1. Ο Αιγύπτιος (Sinuhe egyptiläinen, ο τίτλος του πρωτότυπου)

2. Ιωάννης Άγγελος  ή Ο Μαύρος Άγγελος σε νέα μετάφραση.

Ο Αιγύπτιος, είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα, με τον ήρωά του τον Σινούε, ένα φανταστικό πρόσωπο, να κινείται σε ένα αληθινό  περιβάλλον, στις Θήβες της  Άνω Αιγύπτου, όταν φαραώ ήταν ο Ακινάτης, της 18^ης Δυναστείας, ο οποίος θεωρείται από πολλούς  και ο πρώτος μονοθεϊστής φαραώ.

Άρχισα την ανάγνωση με επιφύλαξη αλλά ανταμείφτηκα πλήρως. Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1945 και καθώς η κοινωνία στην οποία απευθύνθηκε είχε πολλά κοινά με την υλιστικών και όχι ανθρωπιστικών αξιών κοινωνία της Αρχαίας Αιγύπτου, είχε άμεση απήχηση στο αναγνωστικό κοινό.

Καταπληκτικές περιγραφές της καθημερινής ζωής σε περιοχές όπως η Μινωική Κρήτη, η Συρία, η Βαβυλώνα κ.α.,  όλα τόσο μακρινά αλλά κάθε άλλο παρά ξένα για τον Φιλανδό συγγραφέα.  

Χρησιμοποίησε  ανατριχιαστικά αληθινές λεπτομέρειες από το πώς γίνονταν οι ταριχεύσεις των νεκρών ανάλογα με την τάξη τους μέχρι τις χαρακτηριστικές ικανότητες του κάθε λαού στις μάχες με τους Αιγυπτίους.

Σε συνέντευξη δήλωσε ότι δεν χρειάστηκε να επισκεφθεί τη σύγχρονή του Αίγυπτο, γιατί δεν είχε σχέση με την Αίγυπτο που αυτός περιέγραφε στο έργο του.

Έλαβε επαίνους για την ακρίβεια των περιγραφών του όχι μόνο από τους αναγνώστες αλλά και από διακεκριμένους Αιγυπτιολόγους.

                                                 

Το δεύτερο βιβλίο του Μίκα Βάλταρι  «Ιωάννης Άγγελος», (αν και κυκλοφορεί και νέα μετάφραση με τίτλο «Μαύρος Άγγελος») έχει θέμα τις  τελευταίες ημέρες της πτώσης της Κωνσταντινούπολης.

Συγκλονίζει με τις περιγραφές και τις τοποθετήσεις του, λες και βρίσκεται σκαρφαλωμένος κάπου στα τείχη και παρακολουθεί τα πάντα από τον Βόσπορο μέχρι την Κερκόπορτα!

Έχουμε και εδώ μια ομάδα από υπαρκτά, ιστορικά πρόσωπα, όπως ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο αρχιδούκας Λουκάς Νοταράς, ο πατριάρχης Γεννάδιος, ο Μωάμεθ ο Πορθητής και άλλοι,  αλλά και εδώ ο  κεντρικός  ήρωας, Ιωάννης Άγγελος, είναι ένα φανταστικό πρόσωπο, ελληνικής καταγωγής, γεννημένος όμως στην καθολική Δύση και πολεμιστής κάποιο διάστημα στο πλευρό του Μωάμεθ!

Τι δρόμο θα ακολουθήσει τις τελευταίες ημέρες της Πόλης, όπου και βρέθηκε; Πόσο θα βοηθήσει ο αναπάντεχος έρωτάς του με την Άννα Νοταρά, την κόρη του Αρχιδούκα με την οποία διαφωνεί ριζικά ως προς το γνωστό «Κάλλιο του Τούρκου το σπαθί παρά του Πάπα το ψωμί»;

Πήρα μεγάλη ικανοποίηση με την ανάγνωση και των δύο έργων του αξιόλογου αυτού, κοσμοπολίτη Φιλανδού συγγραφέα και γι αυτό τα συνιστώ ανεπιφύλακτα για όσους έχουν την πολυτέλεια του χρόνου αλλά και τη διάθεση να αφεθούν να ταξιδέψουν πίσω στο χρόνο μαζί του!

Κεφάλαιο 6

23 Γενάρη 2019

Περίμενα περίπου μήνα
Μια μέρα ένιωσα τόσο μαραμένη που βγήκα έξω να περπατήσω στην παραλία.
Εκεί το νερό ήταν αλμυρό.
Βράχηκαν οι μπότες μου.
Το ροζ μαντήλι στο λαιμό γλίστρησε στην άμμο!
Όλα στραβά! Όλα μισά!
Μόνα τους.
Έκλαψα να φοβερίσω τη μοναξιά μου και
μέσα από τα δάκρυα σε είδα,
σ' ένα τυρκουάζ φως.
Στο τοιχάκι καθόσουν
του Ξενία!
Την ίδια εκείνη στιγμή σε άκουσα, "Χριστίνα"!

Ο κόσμος φωτίστηκε!
Πήρε φωτιά..
Μ' έκαψε αλλά και έλαμψαν όλα γύρω μου.
Η μιζέρια του κόσμου, η φτώχεια, η δυστυχία, η αδικία
εξαφανίστηκαν.
Ήμουν εγώ μέσα στα μάτια σου.
Μόνο.
Τότε ήταν που ξαναγεννήθηκα.
Μαζί σου πορεύτηκα σε μια ζωή
"με μεγάλες χαρές και μεγάλες λύπες".
Και ξαφνικά εξαφανίστηκες.
Τελευταία φορά μαζί στις αρχές Νοέμβρη του 2008.
Στο χωριό σου. Στα βουνά.
Εγώ δεν τ' αγάπησα τα βουνά. Ποτέ.
Εκείνη την ημέρα πηγαίναμε μαζί.
Οι δυο μας.
Το τελευταίο μας ραντεβού.
Σου μιλούσα και σου έδειχνα
γύρω, ομίχλη μπετόν,
όλο το χωριό σκεπασμένο.
Κρύο, υγρασία.
Σου λέω, κοίτα τι όμορφα που είναι, αγάπη μου!
Τελευταία μας εικόνα
ο δρόμος που βγάζει έξω από το χωριό.
Θυμήθηκα την ιστορία που μου έλεγες:
"Μια νύχτα, είχαμε πάρει ένα γάιδαρο και του δέσαμε δύο κεριά στ' αυτιά.
Κρυφτήκαμε ακριβώς εδώ, δίπλα στο νεκροταφείο
και όταν πέρναγε κάποιος, ανάβαμε τα κεριά και αμολούσαμε το γάιδαρο! Τι γέλια!"
Γέλασα και γω,
και ακριβώς εκείνη τη στιγμή έφυγες από δίπλα μου.
Πήγες και χώθηκες μέσα στο χώμα.
Τότε κατάλαβα πως σ' έχασα για πάντα
κι από μέσα μου βγήκε το τραγούδι:
"Αστέρι μου, φεγγάρι μου,
της άνοιξης κλωνάρι μου,
κοντά μου γύρνα πάλι ..."

Μετά σιωπή.
Κρύο, ομίχλη, μοναξιά.
Αυτή η μοναξιά δε φεύγει.
Μόνο ξεχνιέται,
και μετά ξανάρχεται.

Δέκα χρόνια τώρα..

Σήμερα φυσάει τόσο δυνατός νοτιάς σα να μου φωνάζεις: " Heyyy, here I am".
Πάντα θα είσαι εδω. Δεν χρειάζεται να μου θυμίζεις τα αυτονοητα.
Σε θυμάμαι και χωρίς τον αερα.. σε θυμάμαι μόνο με την αναπνοή μου -το αλλά που περιμένεις μην το φοβάσαι-
αλλά όπως βλέπεις εγώ τελικά δεν είχα πεθάνει
Κάποιος μου το ψιθύρισε
χωρίς αέρα στην ανάσα του,
ξεψυχισμενα,
και τώρα ζω.
Σ' αγαπώ πάντα και για πάντα ώσπου
να ενωθουμε ξανά στον αέρα
και να ταξιδεύουμε στο άπειρο. 

6/12/2018

-Με ξέχασες, αγάπη μου;

-Ναι!

-Ναι;

-Δεν με αποκαλούσες έτσι ποτέ. Το ξέρω όμως πως έτσι ήταν. Τώρα τι;

-Τώρα είμαι αέρας. Θυμάσαι; «Αν ποτέ χαθώ θα γίνω αέρας».

-Ναι, θυμάμαι το τραγούδι. Εσένα όμως σε ξέχασα!

-Τι δηλαδή;

-Να, μπορώ να μιλάω για σένα ελεύθερα, να σε σκέφτομαι χωρίς να πονάω! Έτσι.

-Όλα τα χρόνια που έλειπα, τι;

- Σε θυμόμουν. Ένας πόνος ήσουν.

-Σου το είχα πει, θα με βρίσκεις στον αέρα.

-Ούτε να αναπνεύσω δεν μπορούσα!

-Τώρα;

-Όσο πιο δυνατός ο αέρας τόσο πιο πολύ σε νιώθω!

-Ναι, αλλά στο χέρι σου είναι άλλο χέρι.

-Ναι, γιατί σε ξέχασα, αγάπη μου!

-Σ’ αγαπώ, πάντα!

-Και γω!

-Καλή αντάμωση!

Κεφάλαιο 5

Συνέχεια

Μια νύχτα του Μάη! Χωρίς μυρωδιές από λουλούδια. 

Μια νύχτα με σταγόνες βροχής χαμένες στο σκοτάδι να μην ξέρουν προς τα πού πρέπει να πέσουν. Να έζησε άραγε ο Νεύτωνας μια τέτοια νύχτα; Να του έτυχε να αμφισβητήσει τη θεωρία του για δευτερόλεπτα;

Και όλοι αυτοί οι συγγραφείς που θαυμάζω και όλοι οι αμέτρητοι άλλοι που δεν έγιναν διάσημοι, να έζησαν άραγε μια τέτοια νύχτα; Σαν την αποψινή; Με μαγεμένες σταγόνες να πέφτουν αλλού αντί αλλού;

Μπήκα στη νύχτα αυτή από το παράθυρο και ρούφηξα τη δροσιά της.

 Γέμισαν τα πνευμόνια μου μοναξιά και ευχήθηκα να ήσουν δίπλα μου. Να με κράταγες με το δεξί χέρι από τον ώμο, όπως δεν με κράταγες. Εκείνο το μισαγκάλιασμα της προστασίας που κάνουν οι άντρες στις γυναίκες. Εγώ δεν ήμουν τέτοια γυναίκα. Έτσι νόμιζες ή έτσι σε βόλευε να πιστεύεις.

Τέτοια γυναίκα ήμουν. Τέτοια. Αλλά φοβόμουν να το δείξω και σήμερα το βράδυ λαχταρούσα να ήσουν εκεί . Δίπλα στο παράθυρο του διαδρόμου, που εσύ διάλεξες να ανοίξεις. Ένας τοίχος κλειστός ήταν. Εσύ όμως άνοιξες το παράθυρο. Το πιο όμορφο του σπιτιού. Εσύ ο πιο όμορφος του σπιτιού. Τόσες όμορφες εικόνες του γαλήνεψαν την ψυχή μου. Το μυαλό μου.

 Πρώτη και καλύτερη να σε βλέπω από ψηλά. Να κοιτάω κάτω και να σε νιώθω πάνω. Ψηλά. 

Το ακριβώς αντίθετο από τώρα.

 Με τις πράσινες φωτιές άλλοτε σκοτεινές άλλοτε να λάμπουν και πάντα να με κοιτούν. Κατάματα.

-Καλώς το κορίτσι.

Ούτε το «μου» δεν έβαζες και ξέρω καλά πόσο το ήθελες, εκεί. Μετά το κορίτσι. Και γω με τη λαχτάρα να προλάβω τη ζωή, να σε χαιρετάω και να μπαίνω μέσα. Να μπαίνει και η ψυχή στη θέση της. Γιατί εσύ ήσουν στη θέση σου. Εκεί. Εδώ. Εδώ που είναι η ψυχή. 

Αιώνες τώρα υποστηρίζουν ότι η ψυχή δεν είναι παρά παράγωγο του εγκεφάλου. Ναι.

Εσύ όμως ήσουν εκεί στο σκοτάδι αυτής της φωτεινής νύχτας. Σήμερα το βράδυ. Για μια στιγμή. Για μια στιγμή. Μετά γύρισε πάλι στην εικόνα της νυχτερινής πόλης με τα φώτα της, τις σταγόνες τις φορτωμένες με σκόνη από την έρημο και γω στο παράθυρο. Χωρίς εσένα. Ευτυχώς με τις εικόνες του. Δεν μου λείπεις.

Αν είναι να πω την ιστορία μου θ’ αρχίσω από τον Σεπτέμβριο. Όμως όχι. Ένας θάνατος ήταν. Ένας θάνατος μέσα στο σκοτάδι του κόσμου.

 Το αυτονόητο είναι ο θάνατος.

Θα αρχίσω από έναν μήνα πριν. Από τον Αύγουστο. Στην πραγματικότητα λίγες μέρες πριν, γιατί ήταν 23 Αυγούστου. Σχεδόν είκοσι χρόνια μετά από τον Σεπτέμβρη του θανάτου.

Το πρώτο πράγμα που είδα σε σένα ήταν το τυρκουάζ μακό να τονίζει το λυπημένο πράσινο των ματιών σου. 

Καιρό έψαχνα να ερωτευτώ, να λιγοστέψω τη μοναξιά. 

Αυτό που ζούσα ήταν ένα καλοκαίρι με πολύ δουλειά και μια αναμονή για κάτι να με σπρώξει έξω.

Είχαν φύγει όλοι από την πόλη. Ο καθένας στον τόπο του. Πήραν πτυχίο, σπουδές τέρμα. Έφυγα και γω να βρω δουλειά. Βρήκα και σε περίμενα. Ήσουν δεν ήσουν εσύ, εγώ σε βρήκα. Η εικόνα ήταν αυτή. Εσύ με το τυρκουάζ να βάζεις μουσική στο πικάπ, στο «Spitaki» και τη λύπη να παίρνει το βλέμμα σου μακριά.

Σου ζήτησα ένα τραμπουί και μου το σέρβιρες σε ποτήρι σωλήνα. Η απογοήτευσή μου πυροδότησε έναν διάλογο σχετικό με την αισθητική των ποτηριών.

Όχι, όχι θα αρχίσω από αλλού. Λίγο μετά από εκείνον τον θάνατο του Σεπτέμβρη του 1961. Εκεί γύρω στα 1962 1963 τότε που ήμουν επτά-οκτώ χρονών.

Είμαι στο κρεβάτι, στο ροζ δωμάτιο, στο «σπίτι με τα σκατά» όπως το βαφτίσαμε μετά. Μετά που μετακομίσαμε από αυτό. Μέχρι τότε ήταν το σπίτι μας. Είχε ποντίκια. Όλων των μεγεθών. Αλλά δεν ξέραμε και κανένα χωρίς. Υποψιαζόμασταν ότι η μοναδική πολυκατοικία της γειτονιάς δεν θα είχε και θαυμάζαμε.

Είμαι λοιπόν στο κρεβάτι, μάλλον μόνη. Από την κάτω μεριά. Στην πλευρά την από μέσα. Του ροζ τοίχου. Πολύ τον θαύμαζα τον ροζ τοίχο. Ήταν μεγάλη πολυτέλεια. Νιώθω μέσα στον ύπνο μου κάτι υγρό να κυλάει ανάμεσα στα πόδια μου. Κάτι υγρό και ζεστό. Ακολουθεί ένα συναίσθημα πανέμορφο, ζεστασιάς. Αν και ξέρω ότι δεν πρέπει να συμβαίνει αυτό που συμβαίνει, όμως δεν μπορώ να το σταματήσω. Εξάλλου είναι τόσο όμορφο! Με κάνει να μη νιώθω το κρύο. Του δωματίου και του μέσα μου. Δεν φοβάμαι τίποτα, πια. Σε μια στιγμή με ξυπνάει ένα τακ τακ κοντά στ’ αυτιά μου. Προσπαθώ να σταματήσω τα δόντια μου και σκεπάζομαι πιο καλά με το πάπλωμα, μα το κρύο έρχεται από μέσα.

Βλέπω φως από τις γρίλιες του παντζουριού. Ξημέρωσε!

Σηκώνομαι, βγάζω το βρεγμένο εσώρουχο, το στριμώχνω πίσω από το βαρέλι με το αλεύρι. Ντύνομαι και βγαίνω στο πάρκο για παιχνίδι.

Είμαι η πρώτη που βγαίνει. Πάντα.

Σχεδιάζω στο χώμα το κουτσό με το σκουριασμένο καρφί, που το φυλάω κάτω από μια πέτρα και περιμένω να έρθουν και οι άλλες. Να παίξουμε. Είμαι πολύ χαρούμενη που θα παίξουμε. Ξέρω από τώρα ότι θα κερδίσω και τη Σούλα τη χοντρή που μένει στην πολυκατοικία- αυτό κάνει τις νίκες μου πιο σημαντικές- και τη Βασούλα που κουτσαίνει λίγο και φυσικά τις άλλες που είναι μικρότερες.

Επτά μέρες ακριβώς μετά το τραμπουί και τις χημικές αντιδράσεις πυρηνικού αντιδραστήρα, ήρθε ο διορισμός μου στην Κρήτη.

Έφυγα, ελπίζοντας ότι το επόμενο καλοκαίρι για πρώτη φορά στη ζωή μου δεν θα χρειαζόταν να ψάχνω δουλειά σε όλα τα ξενοδοχεία της Χαλκιδικής και φυσικά κρατώντας σφιχτά την επιθυμία σου, «κράτησέ μου ένα δωμάτιο για σκοτεινό θάλαμο».

Βρέθηκα σε έναν άλλο κόσμο. Παράξενο αλλά και όμορφο.

Όχι μόνο προ κινητών αλλά και σταθερών, που είχαν ελάχιστα σπίτια.

Και περίμενα. Σε περίμενα.

Blood Meridian

Ματωμένος Μεσημβρινός,

του Κόρμακ Μακάρθυ

Ο Κόρμακ ΜακΚάρθυ είναι αμερικανός μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας, σεναριογράφος και είναι σήμερα 85 χρονών.

Το βιβλίο του Ματωμένος Μεσημβρινός, διαδραματίζεται στην «Άγρια Δύση», την περιοχή του δυτικού Τέξας και στα σύνορα με το Μεξικό, το 1850 τότε που όλη αυτή η έκταση ήταν ακυβέρνητη. Εκεί έμεναν από χιλιετίες πριν, πολλές και διαφορετικές φυλές ινδιάνων, από αιώνες πριν, Ισπανοί και στο παρόν του βιβλίου κατέφτασε ένα κύμα Αμερικανών, για μια καλύτερη ζωή. Αποτέλεσμα, πόλεμος ή μάλλον πόλεμοι.

Μέσα σε αυτό το σκηνικό χτίζει ο ΜακΚόρμακ την ιστορία του.

 Είναι ένα δεκατετράχρονο αγόρι με το όνομα Κιντ που από την πρώτη σελίδα μαθαίνουμε ότι μέσα του επωάζεται ήδη «μία προτίμηση για αλόγιστη βία».

Τον ακολουθούμε σε μια ατέλειωτη πορεία με το άλογό του μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον.

Δε διαβάζουμε πουθενά για το πώς αισθάνεται ή τι σκέφτεται. 

Τον χάνουμε στην έρημο και τον ξαναβρίσκουμε, παρακολουθούμε τις αστείρευτες σκηνές βίας κατά τις συγκρούσεις των παράνομων ομάδων στις οποίες γίνεται μέλος, με τους ινδιάνους και όχι μόνο. 

Για κάποιο λόγο ο συγγραφέας επιλέγει να περιγράφει την απίστευτη βία σε λίγες γραμμές-ευτυχώς- με τον πιο ωμό τρόπο δίπλα σε εκτενή, άχρωμα κομμάτια αφήγησης.

 Ωστόσο ο Κιντ μένει στη σκιά της αφήγησης, με τον προβολέα να φωτίζει άλλους χαρακτήρες, όπως τον πολύ χαρακτηριστικό τύπο του Δικαστή Χόλντεν, μέλος της ίδιας συμμορίας: τεράστιος γίγαντας, φαλακρός με απίστευτες ικανότητες και γνώσεις επί σχεδόν παντός θέματος ο οποίος είναι και βιαστής και δολοφόνος και ο οποίος ούτε λίγο ούτε πολύ φαίνεται να υποστηρίζει ότι ο πόλεμος είναι η τέλεια έκφραση της ελεύθερης βούλησης του ανθρώπου!

Μια εναλλακτική οπτική των γουέστερν του αμερικανικού κινηματογράφου, κατά την οποία οι Αμερικάνοι είναι αυτοί που επιδίδονται σε φρικαλεότητες απέναντι στους Ινδιάνους, ακόμα και στις φιλήσυχες φυλές αυτών.

Μια αφήγηση τόσο απλή και ταυτόχρονα συναρπαστική που σε καθηλώνει και ακολουθείς μέχρι το τέλος του βιβλίου  χωρίς καμία στιγμή πλήξης και ανίας.

Εδώ μπορείτε να βρείτε το κείμενο σε PDF στα αγγλικά,

https://www.scribd.com/doc/56783529/Blood-Meridian-by-Cormac-McCarthy

 εναλλακτικά διαβάζετε τη μετάφραση του Κορτώ –είμαι σίγουρη πως θα είναι καταπληκτική αν κρίνω από άλλα έργα που έχει μεταφράσει ο και δικός μου αγαπημένος Αύγουστος.

Αυτό ήταν το 11ο βιβλίο της σειρας μαθημάτων του Πανεπιστημίου Yale με τίτλο Το Αμερικάνικο Μυθιστόρημα από το 1945, το οποίο μπορεί να παρακολουθήσει κάποιος δωρεάν στο διαδίκτυο.

Το επόμενο βιβλίο είναι The Human Stain του Philip Roth.

Cormac McCarthy is an American novelist, playwright, screenwriter and he is 85 years old today.

His book Blood Meridian, is set in the “Wild West”, in the area of western Texas at the borders with Mexico, in 1850 when all this district stayed ungoverned.

 Lots of different tribes of Indians lived there for millennia, the Spanish people lived there for centuries and a wave of Americans arrived at the present time of the book, seeking a better life. 

Result, war or rather wars.

McCormac builds his story in this setting.

It is about a 14-year-old boy named Kid about who we learn even from the first page of the book that “in him broods already a taste for mindless violence”.

We follow him in an endless ride on his horse in this environment.

We read nothing about his feelings or thoughts.

We lose him in the desert and find him again, we watch endless scenes of violence during the fights of the gangs he becomes a member of, against the Indians and not only them.

The writer, for a reason, chooses to describe bluntly the incredible violence in just few lines- thank god- beside extended, tasteless pieces of narration.

Nevertheless, the kid stays in the shadow with Judge Holden being in the spotlight. The Judge is a member of the same gang as the kid and is described as a huge man, a hairless giant, with inhuman strength, and intelligence. He is also a rapist and a murderer. He seems to assert as true that war is the ultimate expression of free will! A very interesting, mysterious character.

The book carries an alternative point of view of the American western films; according to which it is the Americans that exerted violence over the Indians, even over the pacifistic tribes.

You follow this simple but also compelling narration to the end of the book without feeling any boredom at all.

Here you can read the ebook in English. 

https://www.scribd.com/doc/56783529/Blood-Meridian-by-Cormac-McCarthy

This was the 11th book of the course from Yale University with the title The American Novel since 1945, which is free to attend online and which I find very interesting.

The next book is The Human Stain by Philip Roth.

Σαπφώ

                                                      

                                                     

                                     Αλκαίος και Σαπφώ

Γράφοντας για τη Σαπφώ και την ποίησή της ελάχιστα πράγματα μπορούν να δηλωθούν με σιγουριά. 

Τα αποσπάσματα από τα ποιήματά της που σώζονται – μόλις ένα γνωρίζουμε ολόκληρο- αποτέλεσαν από την αρχαιότητα ακόμα αιτία για  αμφιλεγόμενες συζητήσεις.

 Σε μια ποίηση τόσο απομακρυσμένη χρονικά – υπολογίζεται στα τέλη του 7^ου και αρχές του 6^ου αιώνα π.Χ.- και τόσο αποσπασματική πολλά πράγματα παραμένουν απλές εικασίες.

Ωστόσο έχουν εκπονηθεί πολυάριθμες, πολύ σημαντικές αλλά και αντιφατικές  μελέτες , έχουν εκδοθεί πάρα πολλά δοκίμια σχετικά με τα ποιήματά της και ισάριθμες αμφιλεγόμενες τοποθετήσεις για αυτά και για την ίδια. 

Κανένας όμως δεν αμφισβήτησε την ποιότητα της ποίησής της και μάλιστα κάποιοι τόλμησαν να την χαρακτηρίσουν «ισάξια του Ομήρου». 

Οι σχολιαστές μέχρι και την ύστερη αρχαιότητα, όταν τη βάζουν να συναγωνίζεται άλλους ποιητές είναι κυρίως γυναίκες. Εξαίρεση αποτελεί ο Πλούταρχος (46-119 μ.Χ.), ο οποίος στο Περί Αρετής γυναικών  τολμά να ισχυρισθεί ότι:

η τέχνη της ποίησής είναι ίδια

είτε ασκείται από άντρες είτε από γυναίκες,

ωστόσο συγκρίνει τη Σαπφώ όχι με τον Όμηρο (ο οποίος αποτελεί την επιτομή της επιτυχίας και της φήμης ακόμα και τον 2^ο αιώνα μ.Χ.) αλλά με τον Ανακρέοντα.

Είναι ανάγκη  να λάβουμε υπόψη τις κοινωνικές ιδιαιτερότητες της εποχής της.

                                                       

 Είναι μια ανδροκρατούμενη κοινωνία όπου οι γυναίκες δεν μπορούν να συμμετέχουν παρά σε ελάχιστες κοινωνικές εκδηλώσεις. Σε μικτές, όπως οι συγκεντρώσεις όπου οι ραψωδοί απαγγέλουν τα ομηρικά έπη, σε γαμήλιες τελετές της ανδροκρατούμενης, αριστοκρατικής κοινωνίας της Λέσβου ή σε αποκλειστικά γυναικείες συγκεντρώσεις. 

Και η ποίηση ασκείται με το λόγο, προφορικά, όχι με το γραπτό κείμενο. 

Η συμμετοχή των γυναικών στην ποίηση διευκολύνθηκε με το τέλος του αρχαιοελληνικού προφορικού πολιτισμού και τη μετεξέλιξη της ποίησης σε γραπτή τέχνη, περίπου κατά την ελληνιστική εποχή.

Παρόλα αυτά αρκετές ποιήτριες, της ανατολικής κυρίως Ελλάδας, συγκέντρωναν ομάδες κοριτσιών-μαθητριών και τους μάθαιναν μουσική, χορό και κατά κάποιον τρόπο τις εκπαίδευαν να περάσουν από την εφηβική ηλικία σε ηλικία ώριμη για γάμο.

 Όσον αφορά την ομάδα της Σαπφούς είχε σίγουρα διδακτικό χαρακτήρα αλλά κρίνοντας από κάποια αποσπάσματα ποιημάτων της, η ποιήτρια μέσα σ’ αυτή την ομάδα ανέπτυσσε και συναισθηματικές σχέσεις και κάποιες φορές αυτές προχωρούσαν σε ομοφυλοφιλικές επαφές, όπως φαίνεται να δείχνουν κάποια αποσπάσματα:

Απόσπασμα Νο 31

Σαν τους θεούς στα μάτια μου φαντάζει

ο άντρας αυτός που κάθεται αντικρύ σου,

και τη γλυκιά φωνή σου ακούει, το γέλιο

που ανάβει πόθους·

όμως την ώρα αυτή σε μένα αλήθεια

ταράζεται η καρδιά βαθιά στα στήθη·

τι κάθε που σε δω, φωνή από το στόμα

πια δε μου βγαίνει!

Μου σπάνει η γλώσσα, φλόγα το κορμί μου

το διαπερνάει κρυφή την ίδια ώρα·

τίποτε πια τα μάτια δε θωρούνε,

τα  αυτιά βουίζουν·

σταλάζει ο ιδρώτας, το κορμί μου ακέριο

ζώνει η τρεμούλα, κι απ’ το χόρτο δείχνω πιο

πράσινη· λίγο θαρρώ μου λείπει

να ξεψυχήσω!

Όμως καρδιά μου, υπομονέψου……

Μτφρ. Ι.Θ. Κακριδής

(τα υπόλοιπα στον πάπυρο δεν διακρίνονται).

«Στο αρχαίο ελληνικό έπος ή στην αρχαία ελληνική λυρική ποίηση δεν υπάρχει τίποτα που να προσεγγίζει, έστω και ελάχιστα, τη δύναμη αυτής της περιγραφής της έντονης συναισθηματικής και σωματικής αντίδρασης της αφηγήτριας στην παρουσία της γυναίκας για την οποία νοιώθει επιθυμία.»

Έχουν γραφεί πολλές και διαφορετικές ερμηνείες γι αυτό το απόσπασμα, ένας μελετητής με το όνομα George Devereux λέει ότι αποτελεί κλινική περιγραφή αυτού που ονομάζεται ομοφυλοφιλική «κρίση άγχους».

Μέρος του προβλήματος που αντιμετώπισαν οι ιστορικοί και κριτικοί της λογοτεχνίας στην ερμηνεία της ποίησης της Σαπφούς είναι ακριβώς  αυτή η ομάδα των τραγουδιών της, που φαίνονται να έχουν σχεδιαστεί για ιδιωτική ακρόαση, και πώς είναι δυνατόν να απευθύνονταν σε δημόσιο ακροατήριο;

Μια άλλη ομάδα αποσπασμάτων είναι αυτά που αναφέρονται σε γαμήλιες τελετές και τα οποία επίσης απευθύνονται σε δημόσιο ακροατήριο και εμπεριέχουν συχνά, όπως αργότερα και η αθηναϊκή κωμωδία, περιπαικτική κριτική και χυδαίους αστεϊσμούς για το γαμπρό.

Και μια τρίτη ομάδα των αποσπασμάτων της Σαπφούς είναι αυτή που περιλαμβάνει λυρικά τραγούδια που μπορεί να προορίζονταν για κάποιες συγκεκριμένες περιστάσεις, όπως είναι η «Ωδή στην Αφροδίτη», το μοναδικό σωζόμενο ολόκληρο ποίημα της Σαπφούς:

Απόσπασμα 1

Αθάνατη Αφροδίτη, που κάθεσαι σε πλουμιστό θρόνο,

κόρη του Δία πολυμήχανη, σε παρακαλώ:

Δέσποινα, μη βασανίζεις με έγνοιες και στενοχώριες

την καρδιά μου!

Αλλά έλα κοντά μου, αν κάποτε άλλοτε,

άκουσες τη φωνή μου από μακριά

και εισάκουσες την προσευχή μου. Τότε άφησες το χρυσό

παλάτι του πατέρα σου και ήρθες

ζεύοντας την άμαξά σου. Όμορφα σπουργίτια σε φέρανε

γρήγορα κάτω στη μαύρη γη.

Χτυπώντας γοργά τα φτερά τους και διασχίζοντας τον

αιθέρα ήρθαν από τον ουρανό.

Γρήγορα φτάσανε· κι εσύ μακαρισμένη,

με γελαστό το αθάνατό σου πρόσωπο,

με ρωτούσες τι έπαθα πάλι,

τι επιθυμεί πιο πολύ

η τρελή καρδιά μου «Ποιο αγαπημένο πρόσωπο πρέπει η πειθώ

να φέρει τώρα στην αγάπη σου; Πες μου, Σαπφώ, ποιος σε αδικεί;

Σε αποφεύγει; Σύντομα θα σε κυνηγήσει η ίδια.

Δε δέχεται δώρα; Θα σου προσφέρει η ίδια·

Δε σε αγαπά; Σύντομα θα σε αγαπήσει, ακόμα και παρά τη θέλησή της».

Έλα τώρα και λύτρωσέ με από το βαρύ

μαράζι. Εκπλήρωσε αυτό που η καρδιά μου ποθεί να γίνει

και γίνε σύμμαχός μου.

(Μετάφραση Δανιήλ Ιακώβ)

Μοιάζει με αγώνα ποίησης με τον μεγάλο δάσκαλο, τον Όμηρο και μπορεί να διαβαστεί σε πολλά επίπεδα. Όμως αυτή η ανάλυση έχει καλύψει τόμους επί πολλούς αιώνες και δεν αφορά αυτή τη συνοπτικότατη παρουσίαση.

Σε  ένα άλλο απόσπασμα η Σαπφώ καλεί πάλι την Αφροδίτη να έρθει σε ένα ιερό, όπου υπάρχει ένα άλσος με μηλιές και τρεχούμενο νερό, τριαντάφυλλα που σκιάζουν το ιερό, ένα λιβάδι όπου βόσκουν άλογα, ολάνθιστο με ανοιξιάτικα λουλούδια και το αεράκι που φυσάει γλυκά. Το όλο τοπίο είναι βαθιά ερωτικό και υποβλητικό αλλά και μαγευτικό, «ο ύπνος στάζει από τα δέντρα». Είναι η μαγεία που διαποτίζει όλη την ποίηση της μεγάλης ποιήτριας.

Ο δημόσιος βίος, την εποχή που έζησε η Σαπφώ αποτελούσε μια σφαίρα που ανήκε στους άντρες. 

Εκεί μέσα εγκλωβισμένες οι γυναίκες έπρεπε να σιωπούν. 

Η Σαπφώ όμως δεν σιώπησε καθόλου. 

Τραγούδησε τα τραγούδια της δημόσια και ιδιωτικά και έκρυψε μέσα στα λιβάδια και στις τριανταφυλλιές όσες ομοερωτικές εικόνες μπορούσε.

 Με τη μαγική θέλξη των λέξεών της κατόρθωσε να περιγράψει τη θέλξη του έρωτα.

Ηράκλειτος

Τάσος Φάλκος - Αρβανιτάκης

Για τον Ηράκλειτο σαν άνθρωπο, γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα.

 Ορισμένες  ιστορίες από διάφορους συγγραφείς της αρχαιότητας δίνουν κάποια, αθεμελίωτα όμως,  στοιχεία για τη ζωή του:

Γεννήθηκε στην Έφεσο καταγόμενος από βασιλική γενιά (;), σίγουρα είχε αριστοκρατική καταγωγή, με μια περιφρόνηση για τους πολλούς και με έντονη αντίθεση στην εξίσωση των ανθρώπων.

Ο Διογένης ο Λαέρτιος μεταφέρει από τον Στράβωνα τα εξής λόγια, που δεν ξέρουμε αν σίγουρα είναι του Ηράκλειτου ή παράφραση:

 «Κάθε ενήλικος Εφέσιος πρέπει να κρεμαστεί και να αφήσει την πόλη στα παιδιά. Και τούτο επειδή εξόρισαν τον Ερμόδωρο, τον καλύτερο ανάμεσά τους, λέγοντας ας μην υπερέχει κανείς μας, ή αν το κάνει να το κάνει αλλού και μεταξύ άλλων».

Ο Ηράκλειτος πρέπει να είναι στην ακμή του ως φιλόσοφος γύρω στο 500 π.Χ.

Δεν συμφωνούν όλοι οι ερευνητές ότι έγραψε βιβλίο.

Διασώθηκε μόνο μια τυχαία συλλογή από ρητά του γιατί πολλοί αρχαίοι συγγραφείς έγραψαν σχόλια για το έργο του.

Μεταξύ αυτών ο Πλάτων (ο οποίος και τον επανέφερε στο προσκήνιο), ο Αριστοτέλης, ο Κλήμης, ο Διογένης ο Λαέρτιος, ο Πλούταρχος, ο Ιππόλυτος, – Χριστιανός επίσκοπος Ρώμης τον 3^ο αιώνα – ο οποίος στην προσπάθειά του να ανασκευάσει όλες τις αιρέσεις και προσπαθώντας να αποδείξει ότι αυτές αποτελούν στην ουσία αναβιώσεις ειδωλολατρικών συστημάτων σκέψης, παραθέτει τις σχετικές θέσεις του Ηράκλειτου για να ανασκευάσει μια συγκεκριμένη αίρεση, και άλλοι.

Ο Ηράκλειτος δεν ήταν μαθητής κανενός, δίδασκε το μήνυμά του, που θεωρούσε αιώνια αλήθεια-πράγμα που έδινε ένα ύφος προφητικό στο λόγο του- με εκφράσεις σκοτεινές, σύντομες ρήσεις δύσκολα κατανοητές, καμιά φορά με ποιητικές εικόνες που υπόκειντο σε πολλές ερμηνείες, όπως οι χρησμοί του μαντείου, μάλλον γιατί πίστευε, ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν τη δυνατότητα να σκεφτούν από μόνοι τους, αν το προσπαθήσουν.

Στην αρχαιοελληνική σκέψη, ο υλικός και ο πνευματικός κόσμος ήταν ενωμένοι, χωρίς να δημιουργείται σύγχυση. 

Μεγάλο μέρος της σκοτεινότητας του Ηράκλειτου οφείλεται στο γεγονός ότι η σκέψη του τον έφερε σε ένα στάδιο όπου η ύλη και το πνεύμα ή το αφηρημένο και το συγκεκριμένο απαιτούν να τα σκεφτεί κανείς ξεχωριστά.

 Ο Λόγος, η θεία δύναμη που κυβερνά τον κόσμο είναι ταυτόχρονα μια φυσική υλική οντότητα – η φωτιά - και μια αφηρημένη έννοια – η αιώνια αλήθεια.

 Είναι όμως ακόμα πολύ επηρεασμένος από την προγενέστερη σκέψη για να προκαλέσει συνειδητά αυτόν τον διαχωρισμό.

Οι βασικές αρχές της ερμηνείας του κόσμου από τον Ηράκλειτο, περιέχονται σε 3 βασικές προτάσεις:

1. Η Αρμονία είναι πάντα προϊόν αντιθέτων, γι’ αυτό και το βασικό γεγονός στο φυσικό κόσμο είναι η σύγκρουση.

Οι Πυθαγόριοι υποστήριζαν ότι η Αρμονία δημιουργείται από τα αντίθετα τα οποία συγκρούονται και μετά τη σύγκρουση, όταν αυτή παύσει, παύουν και αυτά να είναι αντίθετα, αλλά εναλλάσσονται.

Ο Ηράκλειτος πίστευε ότι και πριν και μετά τη σύγκρουση των αντιθέτων, αυτά εξακολουθούν να υφίστανται ως αντίθετα.

 Ότι η Αρμονία αποτελείται από αυτά τα αντίθετα και ότι αν έπαυε αυτός ο αγώνας ανάμεσά τους θα σήμαινε τη διάλυση του Σύμπαντος.

 Η ειρήνη και ο πόλεμος δεν διαδέχονται ο ένας την άλλη με τη σειρά, αλλά πάντα στον κόσμο υπάρχει και ειρήνη και πόλεμος. 

Αυτή τη θέση του Ηράκλειτου την αντιλήφτηκε πρώτη φορά ο Πλάτωνας, πολλά χρόνια αργότερα. 

Είναι η θεωρία της αρμονίας των αντιθέτων. 

Για να την εκφράσει, ο Ηράκλειτος χρησιμοποιεί συμβολική γλώσσα, όπως ο Ιησούς: σκεφτείτε ένα δρόμο που είναι ο ίδιος δρόμος που σας φέρνει από το βορρά στο νότο ή από το νότο προς το βορρά, το θαλασσινό νερό, που αποτελεί στοιχείο ζωής για τα ψάρια, θάνατο για τους ανθρώπους, ένα χειρουργό που προκαλεί οξύ πόνο για να θεραπεύσει πόνο.

 Όλα είναι καλά και κακά ταυτόχρονα και η πάλη των αντιθέτων διατηρεί τον κόσμο όπως τον ξέρουμε.

2.    Τα πάντα βρίσκονται σε συνεχή κίνηση και αλλαγή

Ο κυκεώνας ήταν ένα ποτό ή ρόφημα στην αρχαία Ελλάδα, από την εποχή του Ομήρου και μετά. Γινόταν με ένα κύπελο κρασί μέσα στο οποίο ανακάτευαν κριθάρι και τριμμένο τυρί. Αυτά βέβαια δεν διαλύονταν, οπότε το μίγμα έπρεπε να ανακατεύεται μέχρι να το πιουν.

Για να δείξει ο Ηράκλειτος ότι τα πάντα βρίσκονται σε συνεχή κίνηση και αλλαγή, είπε: «Ακόμα και ο κυκεώνας διαλύεται όταν δεν κινείται.» 

Δεν μπορείς να μπεις δύο φορές στο ίδιο ποτάμι, λέει ο Ηράκλειτος με τον ποιητικό του λόγο και ο Πλάτων εξηγεί, ότι ο Ηράκλειτος εννοούσε ότι «τα πάντα κινούνται και τίποτα δεν μένει ακίνητο».

Ο Αριστοτέλης λέει ότι ο Πλάτων εξαιτίας αυτών των ιδεών του Ηράκλειτου οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι η γνώση του αισθητού κόσμου ήταν αδύνατη και επειδή δεν μπορούσε να δεχτεί ότι η γνώση ήταν αδύνατη, έφτιαξε ένα μόνιμο και απόλυτο κόσμο έξω από τη φυσική πραγματικότητα, εφηύρε τη θεωρία των Ιδεών.

3.  Ο κόσμος είναι μια ζώσα και αιώνια φωτιά.

Απόσπασμα 30, Κλήμης, Στρωματείς [Πλούταρχος, Περί…ψυχογονίας]:

«κόσμον τόνδε, τον αυτόν απάντων, ούτε τις θεών ούτε ανθρώπων εποίησεν, αλλ’ ην αεί και έστιν και έσται πυρ αείζωον, απτόμενον μέτρα και αποσβεννύμενον μέτρα».

« Τον κόσμο αυτόν, που είναι ίδιος για όλα τα όντα, δεν τον έπλασε κανένας θεός και κανένας άνθρωπος, αλλά ήταν πάντα, είναι και θα είναι αείζωο πυρ, που ανάβει σύμφωνα με ορισμένο μέτρο και όμοια σβήνει».

Η φωτιά στη γενική της έννοια δεν είναι αυτό που ο Ηράκλειτος εννοεί με τη λέξη.

 Γιατί η φωτιά ως πρωταρχικό στοιχείο του κόσμου; 

Όπως είπε και ο Αριστοτέλης στο Περί Ψυχής, πρώτον η φωτιά είναι το πιο λεπτό στοιχείο που πλησιάζει προς το άυλο, βρίσκεται η ίδια σε κίνηση και μεταδίδει κίνηση σε άλλα πράγματα. 

Δεύτερον, όπως ήξερε ο Αριστοτέλης, η φωτιά είναι το ίδιο με την ψυχή, το όχημα της ζωής. 

Το ότι η ψυχή ταυτίζεται με τη φωτιά είναι μια δημοφιλής αρχαιοελληνική πεποίθηση.

Ο υλισμός του Ηράκλειτου φαίνεται στη θεωρία της αδιάκοπης ροής, διότι πράγματι το υλικό των πραγμάτων αλλάζει πάντα και ό,τι παραμένει είναι η μορφή.

«Οι σκέψεις στο μυαλό του Ηράκλειτου ήταν μπροστά από την εποχή του και τη γλώσσα του», γράφει ο μελετητής του W.K.C Guthrie

Σύμφωνα με την εκτίμηση του ίδιου του Ηράκλειτου για τον εαυτό του, ήταν προφήτης, γνώστης του θείου νόμου που η πλειοψηφία των ανθρώπων δεν ήταν ικανή να συλλάβει και μπορούσε να τους τον δείξει μόνο με μεταφορές και παραδοξολογίες, όπως ο θεός στο Μαντείο.

Αυτό που θεωρούμε σταθερότητα και ηρεμία στον κόσμο είναι στην πραγματικότητα μια ακατάπαυστη πάλη αντίπαλων δυνάμεων, που έτυχε να φτάσουν σε μια ισορροπία έντασης.

Η  πάλη είναι ο απαραίτητος όρος της ύπαρξης και της αλλαγής. Τα πάντα κινούνται συνεχώς και αλλάζουν.

Οι ψυχές μας είναι πύρινες. Όταν πεθαίνουμε αυτές ενώνονται πάλι με τον αιώνιο Λόγο-πυρ που περιβάλλει τον κόσμο.

Στο μεσαιωνικό λεξικό Σούδα (ή Σουίδα) στο λήμμα για τον Ηράκλειτο αναφέρεται η εξής ιστορία για το τέλος του: αρρώστησε από υδρωπικία και δεν δέχτηκε να τον θεραπεύσουν οι γιατροί με τον τρόπο που ήξεραν, αλλά αλείφτηκε μόνος του με κοπριά και την άφησε να στεγνώσει στον ήλιο. Ξαπλωμένος όπως ήταν, πήγαν τα σκυλιά και τον κομμάτιασαν. Άλλοι λένε ότι χώθηκε μέσα στη άμμο και πέθανε.