Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ, του Κάρολου Δαρβίνου, Κεφάλαια 3 & 4

Σύγκριση των νοητικών ικανοτήτων του ανθρώπου με τις νοητικές ικανότητες των ζώων.

Δεν χωράει αμφιβολία πως υπάρχει τεράστια διαφορά ανάμεσα στη νοημοσύνη ακόμα και του κατώτερου ανθρώπου και τη νοημοσύνη ακόμα και του ανώτερου ζώου.

·         Η ιδέα του ανθρώπου να κατεργαστεί μια πέτρα και να την κάνει εργαλείο, είναι μια απόδειξη.

·         Ούτε και  πέρασε από το μυαλό των πιθήκων να εκφράσουν συγκεκριμένες ιδέες με συγκεκριμένους ήχους, με ελάχιστες εξαιρέσεις που έχουν να κάνουν με την επιβίωσή τους.

·         Η αφιλοκερδής αγάπη για κάθε τι ζωντανό και όχι μόνο για το είδος τους, είναι επίσης χαρακτηριστικό μόνο των ανθρώπων.

Παρόλα αυτά, όσο σημαντική κι αν είναι η διαφορά ανάμεσα στο πνεύμα του ανθρώπου και αυτό του ανώτερου ζώου, πρόκειται για διαφορά ποσοτική και όχι ποιοτική. Συναισθήματα, διαισθήσεις, συγκινήσεις, διάφορες ικανότητες, όπως η προσοχή, η περιέργεια, η μίμηση, ο λογισμός κλπ μπορούν να βρίσκονται «εν τη γενέσει» ή καμιά φορά αρκετά ανεπτυγμένες και στα κατώτερα ζώα. Είναι, ακόμα, ενδεικτικά κάποιας κληρονομικής βελτίωσης, όπως μαρτυρεί η σύγκριση του κατοικίδιου σκύλου με τον λύκο.

Δεν είναι καθόλου απίθανο, ο σχηματισμός γενικών εννοιών όπως η αυτοσυνειδησία κλπ που προσιδιάζουν αποκλειστικά στον άνθρωπο, να είναι δευτερογενή αποτελέσματα άλλων, πολύ ανεπτυγμένων διανοητικών ικανοτήτων, που κι αυτές πάλι είναι το αποτέλεσμα, προπαντός, της αδιάκοπης χρήσης μιας τέλειας γλώσσας. Σε ποια ηλικία το νεογέννητο παιδί αποκτά την ικανότητα της αφαίρεσης; Σε ποια ηλικία αποκτά αυτοσυνειδησία και την ικανότητα να στοχάζεται γύρω από την ύπαρξή του; Δεν μπορούμε να απαντήσουμε, όπως δεν μπορούμε να εξηγήσουμε και την ανιούσα οργανική κλίμακα. Η γλώσσα φέρει ακόμα τα σημάδια της βαθμιαίας εξέλιξής της.

Η ηθική συναίσθηση, η συνείδηση, συνιστά ίσως την πιο ξεκάθαρη οροθετική γραμμή ανάμεσα στον άνθρωπο και τα κατώτερα ζώα.

 

Η Καταγωγή του Ανθρώπου, του Κάρολου Δαρβίνου Κεφάλαια 1&2

Κεφάλαιο 1

Αποδείξεις για την καταγωγή του ανθρώπου από κάποια κατώτερη μορφή

« 0 άνθρωπος είναι μεταλλαγμένος απόγονος κάποιας προγενέστερης μορφής;

Όποιος θέλει να απαντήσει στο ερώτημα αυτό πρέπει να εξετάσει αν

η σωματική διάπλαση και

οι πνευματικές ικανότητες

του ανθρώπου παθαίνουν ορισμένες έστω και ελαφρές μεταβολές. Και αν αυτές οι μεταβολές μεταβιβάζονται στους απογόνους του, σύμφωνα με τους νόμους που ισχύουν στα κατώτερα ζώα».

 

Ο άνθρωπος ως προς τη σωματική του διάπλαση, είναι φτιαγμένος στο ίδιο «καλούπι» με τα άλλα θηλαστικά: Οστά, μύες, νεύρα, αιμοφόρα αγγεία, σπλάχνα ακόμα και ο εγκέφαλος.

·         Επίσης μπορεί να κολλήσει από τα κατώτερα ζώα ή να τους μεταδώσει ορισμένες αρρώστιες, πράγμα που δείχνει ομοιότητα στους ιστούς και το αίμα ως προς τη στοιχειώδη κατασκευή τους.

·         Η αναπαραγωγική διαδικασία μοιάζει καταπληκτικά σε όλα τα θηλαστικά. Το ωάριο από το οποίο αναπτύσσεται ο άνθρωπος δε διαφέρει σε τίποτα από τα ωάρια των άλλων ζώων.

·         Σε όλα τα ανώτερα ζώα συναντάμε μερικά υποτυπώδη όργανα, όπως οι μαστοί των αρσενικών τετράποδων, τα οποία είναι άχρηστα, αλλά και όργανα «εν τω γίγνεσθαι» τα οποία δεν είναι τέλεια αναπτυγμένα αλλά μπορούν να προσφέρουν υπηρεσίες στους κατόχους τους. Τα υποτυπώδη όργανα είναι εξαιρετικά μεταβλητά, πράγμα ευνόητο αφού όντας άχρηστα, δεν υπόκεινται πια στη φυσική επιλογή. Συχνά εξαφανίζονται αλλά και μερικές φορές επανεμφανίζονται. Για να αντιληφτούμε την ύπαρξη υποτυπωδών οργάνων, αρκεί να υποθέσουμε πως ένας παλιότερος πρόγονος διέθετε τα σχετικά μέρη σε τέλεια κατάσταση και πως για διάφορους λόγους έτειναν να εξαφανιστούν. Το θέμα αυτό, αναλύεται στο έργο του Δαρβίνου «Η Καταγωγή των Ειδών».

Η συγκριτική διάπλαση και ανάπτυξη του ανθρώπου και των άλλων θηλαστικών, οδηγεί στην παραδοχή της κοινής τους καταγωγής. Και συνεπώς οι μεταβολές στη σωματική διάπλαση και τις νοητικές ικανότητες που μεταβιβάζονται κληρονομικά και που είναι φανερές στα κατώτερα ζώα, θα μπορούσαν να συμβαίνουν και στον άνθρωπο.

 

Κεφάλαιο 2

Ο τρόπος ανάπτυξης του ανθρώπου από κάποια κατώτερη μορφή.

Ακόμα και σήμερα, γράφει το 1870 ο Δαρβίνος, ο άνθρωπος παρουσιάζει μεγάλη μεταβλητότητα.

 Αν συγκρίνουμε εκατομμύρια ανθρώπους τον ένα με τον άλλο, όλοι τους διαφέρουν σε κάτι. Παρόμοια ποικιλία διαπιστώνουμε και στις διαστάσεις διαφόρων μερών του σώματος, στο μήκος των ποδιών, το κρανίο, τα δόντια, τις  αρτηρίες, τους μύες.

Όσο για τη μεταβλητότητα ή τη διαφορά των πνευματικών ικανοτήτων των ανθρώπων μεταξύ τους, δεν υπάρχει αμφιβολία.

Όπως επίσης δεν αμφισβητείται και η κληρονομική μεταβίβαση χαρακτηριστικών στον άνθρωπο αλλά και στα άλλα ζώα.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι που οδηγούν στη μεταβλητότητα των ανθρώπων, των κατώτερων ζώων αλλά και των φυτών.

Κάποιοι από αυτούς:

·         Η αλλαγή συνθηκών ζωής και εδώ παραθέτει ο Δαρβίνος, όπως άλλωστε και σε κάθε άλλη κρίση που διατυπώνει, πολλά παραδείγματα και έρευνες δικές του και συγχρόνων του επιστημόνων.

·         Η αυξημένη χρήση ή αχρηστία των μερών του σώματος.

·         Κάποιες φορές παρατηρούμε ανάσχεση της ανάπτυξης κάποιων μερών του σώματος, όμως διατηρείται η προηγούμενή τους κατάσταση, όπως γίνεται με τον εγκέφαλο των μικροκέφαλων διανοητικά αδύναμων.

Άλλες φορές μια διάπλαση αναστέλλεται στην ανάπτυξη της και θυμίζει κατώτερα ζώα της ίδιας ομάδας. Έτσι μπορούμε να θεωρήσουμε ως επαναστροφή ή αταβισμό τον απλό εγκέφαλο ενός ηλιθίου (idiot),  που μοιάζει περισσότερο με αυτόν του πιθήκου.

 Οι οφειλόμενες στη επαναστροφή διαπλάσεις αποδεικνύουν ότι ο άνθρωπος κατάγεται από κάποια κατώτερη μορφή.

 Βέβαια υπάρχουν και οι «αυτόματες» μεταβολές οι οποίες γίνονται για κάποιους λόγους που δε γνωρίζουμε ακόμα.

Ωστόσο, το σώμα και το πνεύμα του ανθρώπου παθαίνουν μεταβολές, που προκαλούνται άμεσα ή έμμεσα, από τις ίδιες γενικές αιτίες που ισχύουν και για τα κατώτερα ζώα.

 

Με την αύξηση του πληθυσμού των ανθρώπων, στον αγώνα για την ύπαρξη, ο άνθρωπος αναγκάστηκε να υποκύψει στον νόμο

της φυσικής επιλογής, με αποτέλεσμα,

οι κάθε λογής ευεργετικές μεταβολές τυχαίες ή συνηθισμένες να διατηρηθούν, ενώ οι βλαβερές να εξαλειφθούν.

 

Ο άνθρωπος είναι το πιο κυρίαρχο ζώο που εμφανίστηκε ποτέ στη γη και αυτό το οφείλει φυσικά

·         στις νοητικές του ικανότητες

·         τις κοινωνικές του συνήθειες, που του υπαγορεύουν να βοηθάει και να υπερασπίζεται τους ομοίους του,

καθώς και στη

·         σωματική του διάπλαση.

Η υψηλής στάθμης νοητικές του ικανότητες είχαν σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη του έναρθρου λόγου. Εφηύρε εργαλεία, όπλα, ανακάλυψε την τέχνη να ανάβει φωτιά.

Όμως δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε και τη σημασία της σωματικής του διάπλασης. Η διάπλαση του χεριού θα μπορούσε να συγκριθεί με αυτή των φωνητικών του οργάνων. Όμως τα χέρια δε θα είχαν γίνει ποτέ τόσο τέλεια όργανα για να φτιάχνουν εργαλεία κλπ, όσο θα χρησίμευαν για μετακίνηση, άλλος ένας λόγος που ο άνθρωπος στάθηκε όρθιος, στηριζόμενος στα δύο του πόδια.

Η διάπλαση των ανθρωπόμορφων πιθήκων πλησιάζει περισσότερο στο δίποδο παρά στον τετράποδο τύπο.

Ο εγκέφαλος του ανθρώπου, όταν σηκώθηκε όρθιος, γράφει ο Δαρβίνος, αυξάνονταν σε όγκο, όσο αναπτύσσονταν οι διάφορες νοητικές του ικανότητες, «έχω αποδείξει πως ο όγκος του εγκεφάλου των κατοικίδιων κουνελιών είναι σημαντικά μικρότερος από αυτόν των αγριοκούνελων, πράγμα που μπορεί να αποδοθεί στο ότι τα κατοικίδια κουνέλια, περιορισμένα για πολλές γενιές, δεν είχαν την ευκαιρία να ασκήσουν αρκετά τη νοημοσύνη τους».

 

Περίληψη

«Όπως ο σημερινός άνθρωπος υπόκειται, σαν κάθε άλλο ζώο, σε πολύμορφες ατομικές διαφορές ή ελαφρές μεταβολές, το ίδιο, αναμφίβολα, θα πρέπει να συνέβαινε και με τους πρώτους του προγόνους.

Οι τέτοιες μεταβολές θα πρέπει να προέρχονταν από τις ίδιες αιτίες που προέρχονται και σήμερα και θα διέπονταν από τους ίδιους γενικούς και πολύπλοκους νόμους. Και όπως όλα τα ζώα τείνουν να πολλαπλασιαστούν πέρα από τα μέσα επιβίωσής τους, το ίδιο θα πρέπει να έγινε και με τους προγόνους του ανθρώπου, πράγμα που αναπότρεπτα τους οδήγησε στον αγώνα για την ύπαρξη και τη φυσική επιλογή. Τα κληρονομικά αποτελέσματα της αυξημένης χρήσης ορισμένων μερών, θα πρέπει να έδωσαν μεγαλύτερη ισχύ στην επενέργεια της φυσικής επιλογής».

 

Γιατί γράφουμε;

 

 Ο Αντρέας Μήτσου έγραψε κάποιες σκέψεις του.

Ο ίδιος ανέφερε σε συνέντευξή του:

«Γράφω όταν δεν μου φτάνει ο αέρας να ανασάνω».

Όπως και να 'χει, η γραφή είναι μια ανάγκη και ο λόγος που την πυροδοτεί μπορεί να είναι ένας από τους παρακάτω ή οποιοσδήποτε άλλος και είναι αποδεκτός.

Θυμάμαι μια ατάκα ενός καθηγητή λογοτεχνίας σε ένα μυθιστόρημα του Philip Roth, κάνοντας κριτική στην εργασία μιας φοιτήτριάς του, που παρουσίασε ένα δικό της κείμενο, «Αυτό δεν είναι λογοτεχνία, καλύτερα να πας σπίτι σου να γράφεις στο ημερολόγιό σου»!!!  Αυτό είναι αλαζονική αντιμετώπιση, ενός σπουδαίου καθηγητή, αλλά μάλλον δυστυχισμένου.

         «Αιτίες γραφής» του Αντρέα Μήτσου           

·         Πολλοί γράφουν από ενοχή για να την απαλύνουν και να απαλλαγούν από αυτήν.

·         κάποιοι από λύπη ή από πλήξη, λύπη συγκεκριμένη ή ακόμα και απροσδιόριστη

·         άλλοι από νοσταλγία

·         οι περισσότεροι όμως από ματαιοδοξία, από αχαλίνωτη όσο και ανόητη φιλοδοξία (είναι συνήθως φύσεις βουλιμικές, χωροκατακτητικοί και φθονεροί. Εμφορούνται από βεβαιότητες, κατατρύχονται από ιδέες και θεωρίες και είναι μονίμως ανικανοποίητοι. Γράφουν για να αποφύγουν έντρομοι τη συνάντηση με τον εαυτό τους, Μετά από καιρό πάντως θα τους δούμε να περιφέρονται ανέστιοι, έξω από το λογοτεχνικό πεδίο, χρεώνοντας απιστία, αλλά και δόλο στη γραφή, που δεν τους προστάτευσε, που δεν απέτρεψε την κρίσιμη συνάντηση).

·         Υπάρχουν κι αυτοί που γράφουν μόνο γι αυτούς που αγαπούν, για τους φίλους τους και κυρίως για τους προσδοκώμενους φίλους τους.

·         Αλλά και αυτοί που γράφουν ανέμελα, χωρίς συνειδητή πρόθεση. Αυτοί λιμνάζουν στον προθάλαμο της λογοτεχνίας, ανεμίζοντας ανυποψίαστοι τη σημαία της μοναξιάς τους.

 

Πολλές από τις αιτίες γραφής μπορούν να συνυπάρχουν στο ίδιο πρόσωπο. Αν το βοηθήσουμε να αναγνωρίσει και να επιλέξει μία από αυτές, θα του κάνουμε μεγάλο καλό.

Από το diastixo.gr

A TRAVEL GUID TO THE MIDDLE AGES

 

The World Through Medieval Eyes

by Anthony Bale

O Anthony Bale είναι καθηγητής Μεσαιωνικών Σπουδών στο University of London και η δουλειά του εδώ, σ’ αυτό το βιβλίο, είναι επιστημονική αλλά ταυτόχρονα προσιτή και ευχάριστη για κάθε αναγνώστη που θα ήθελε να ταξιδέψει μαζί του στον μεσαιωνικό κόσμο, όπως τον σκιαγραφεί μετά από εκτενή μελέτη των γραπτών ενός μεγάλου αριθμού ταξιδευτών της εποχής εκείνης.

Στις σχεδόν 400 σελίδες του ακολουθείς προσκυνητές που ταξιδεύουν από διάφορες χώρες της Ευρώπης προς τους Αγίους τόπους, ιεραποστόλους στα βάθη της Ασίας, εμπόρους που φτάνουν μέχρι την Κίνα ανταλλάσσοντας τα εμπορεύματά τους, ονειροπόλους αλλά και στρατιώτες που ονειρεύονται να κατακτήσουν τους Αγίους Τόπους όπως έκαναν πριν από αυτούς οι σταυροφόροι, διπλωμάτες που ελπίζουν σε στρατιωτικές συμμαχίες κατά των Μαμελούκων, απλούς περιηγητές που έχουν την περιέργεια να γνωρίσουν νέους τόπους και κάποιοι από αυτούς φτάνουν μέχρι «το τέλος του κόσμου» πλέοντας ακόμη πιο ανατολικά από τις Ινδίες και φτάνοντας μέχρι την Ιάβα και τη Σουμάτρα. Αλλά παρακολουθούμε και Μογγόλους στρατιωτικούς και κινέζους εμπόρους, που ακολουθούν την αντίστροφη πορεία και από τα βάθη της Ανατολής φτάνουν μέχρι την Ευρώπη, επίσης μέσα από τις γραπτές αφηγήσεις τους.

 Στις διηγήσεις αμφοτέρων διακρίνουμε, την περιέργεια για το διαφορετικό, την κρυμμένη επιθυμία για κατάκτηση των νέων τόπων αλλά και τον φόβο του ξένου, τον προσηλυτισμό στην εκάστοτε θρησκεία, την προσπάθεια πλουτισμού των ιδίων και των χωρών τους, την ανάμειξη ιστοριών που ακούν από αφηγήσεις κυρίως ντόπιων και αυτών που «βλέπουν με τα ίδια τους τα μάτια».

Η Βενετία, ως αυτοκρατορική δύναμη μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης, αποτέλεσε κομβικό σταθμό για τους προσκυνητές των Αγίων Τόπων, από όπου επιβιβάζονταν στο καράβι για την Κύπρο και μετά την Παλαιστίνη, αλλά και για τους εμπόρους που μετά ακολουθούσαν οδικώς τους Δρόμους του Μεταξιού. Ο Μπέιλ περιγράφει τη Βενετία αναλυτικά, όχι μυθιστορηματικά αλλά με γλαφυρές, αληθινές περιγραφές: τους δρόμους, τα πανδοχεία, τους διάφορους επαγγελματίες, τους ταξιδευτές, τα ιστιοφόρα, τα διάφορα εθνικά νομίσματα, τα ταξιδιωτικά πρακτορεία, τους χάρτες, τις κάθε είδους οδηγίες, την πανώλη και τα πτώματα στους δρόμους, τους καταλόγους με τις απαραίτητες προμήθειες για τους ταξιδευτές, τους γραφειοκρατικούς κανονισμούς της Βενετίας, τις προτροπές αποφυγής κλοπών και πολλά άλλα θέματα, που σε κάνουν να τα ζεις όλα αυτά, εκεί στην Βενετία του Μεσαίωνα και σχεδόν να ανυπομονείς να ξεκινήσει το πλοίο για την Ανατολή.

Αλλά περιγράφει και όλες τις άλλες διαδρομές, είτε τις ακολουθείς με τα πόδια όπως λόγου χάρη την περιήγηση των προσκυνητών στους Αγίους Τόπους, τους περιπάτους των ταξιδιωτών στην Κωνσταντινούπολη μετά την κατάκτησή της από τους «Φράγκους» σταυροφόρους το 1204, είτε τις διασχίζεις με άλογα, καμήλες, γαϊδούρια, άμαξες για να φτάσεις στα βάθη της Ανατολής, εκεί που σήμερα βρίσκεται το Πεκίνο, που αποτελεί την πολυπληθέστερη και πλουσιότερη πόλη του τότε κόσμου (την περίοδο 1300 με 1400) με πληθυσμό πάνω από μισό εκατομμύριο κατοίκους, τη στιγμή που η Ρώμη αριθμούσε 33.000, και το Λονδίνο 50.000.

Είναι απίστευτα σαγηνευτική η γραφή του συγγραφέα και πάντα εμπεριστατωμένη καθώς ακολουθεί ταξιδιώτες στην πορεία τους. Στο τέλος του βιβλίου παρατίθεται μια εκτενής βιβλιογραφία, όχι σε μία λίστα το ένα βιβλίο μετά το άλλο, αλλά γράφοντας πού και πώς χρησιμοποίησε το κάθε ένα από αυτά. Επίσης προτείνει βιβλία που συνιστά για αυτούς που θα ήθελαν περισσότερες πληροφορίες για τα θέματα στα οποία αναφέρεται ο ίδιος στο βιβλίο του!

Την εξαιρετική αυτή δουλειά του Αnthony Bale, ταυτόχρονα ενημερωτική και απολαυστική, ένα πραγματικό ταξίδι στον χρόνο,  σίγουρα θα απολαύσει ο αναγνώστης.

  

Ο ΜΑΡΞ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ ΤΟΥ ΔΑΡΒΙΝΟΥ

 

της ILONA JERGER

 Για πολλά χρόνια η Γερμανίδα συγγραφέας  του βιβλίου, διάβαζε για τον μεγάλο φυσιοδίφη Δαρβίνο, όχι για να γράψει για τη θεωρεία της εξέλιξης - όπως αναφέρει στις τελευταίες σελίδες του βιβλίου της, στο κεφάλαιο «Πραγματικότητα και μυθοπλασία» - αλλά εξαιτίας της γοητείας που ασκούσε επάνω της η πορεία ενός ανθρώπου, που προορίζονταν για πάστορας, αλλά η επιστημονική του έρευνα τον οδήγησε να αμφισβητήσει την ύπαρξη του Δημιουργού, με όλες τις ενοχές που συνόδευαν αυτό το συμπέρασμα.

Αφού διάβασε την αλληλογραφία, τις σημειώσεις και κάποιες από τις βιογραφίες του, αποφάσισε να δημιουργήσει τον μυθιστορηματικό χαρακτήρα του Καρόλου Δαρβίνου. Όμως, όταν ανάμεσα στα διαβάσματά της βρέθηκε μπροστά σε ένα ευχαριστήριο γράμμα του προς τον Καρλ Μαρξ, για τον πρώτο τόμο του Κεφαλαίου που του είχε στείλει, ξαφνιάστηκε και ο ενθουσιασμός την οδήγησε να βάλει και τον Μαρξ στο μυθιστόρημα που επιθυμούσε να γράψει, πολύ περισσότερο όταν  πληροφορήθηκε ότι οι δύο άντρες ήταν συγκαιρινοί και ζούσαν σε απόσταση είκοσι μιλίων ο ένας από τον άλλο. Ο Μαρξ εξόριστος στο Λονδίνο και ο αριστοκρατικής καταγωγής Δαρβίνος στις όμορφες εξοχές του Kent.

Με ενδιάμεσο έναν γιατρό, του οποίου ήταν ασθενείς και οι δύο, το έτος 1881 – ένα χρόνο πριν τον θάνατο του Δαρβίνου και δύο χρόνια πριν τον θάνατο του Μαρξ - έρχονται σε επαφή και στη μία και μοναδική συνάντησή τους διαγράφεται η διαφορετικότητα των χαρακτήρων και των θεωριών τους.

Πολύ ωραία δοσμένο το κείμενο, με αντικειμενικότητα και ευκολοδιάβαστο από μία Γερμανίδα δημοσιογράφο που προσπάθησε να διεισδύσει στις ψυχές των δύο μεγάλων ανδρών, να βρει τις ομοιότητες και τις διαφορές του χαρακτήρα αλλά κυρίως των θεωριών τους, που σφράγισαν τον κόσμο ανεξάρτητα από τα αποτελέσματά τους.

Μεσαίωνας

 Μετά τη Ρωμαϊκή ιστορία, τι;

Ο τελευταίος  Ρωμαίος αυτοκράτορας ανεβαίνει στον θρόνο το 475 μ.Χ. και ένα χρόνο αργότερα τον χάνει. Η ειρωνεία είναι ότι είχε το όνομα του ιδρυτή της Ρώμης και του πρώτου Ρωμαίου αυτοκράτορα.

Από τότε και μέχρι τον 15^ο αιώνα η ιστορική περίοδος ονομάζεται

Μεσαίωνας 476 - 1492.

Οι χρονολογίες είναι σχετικές και υπάρχουν διαφορές στην περιοδολόγηση στα διάφορα Ευρωπαϊκά κράτη. Ονομάστηκε δε έτσι, διότι αποτελεί το μεσαίο τμήμα της παραδοσιακής Ευρωπαϊκής ιστορίας, με το προηγούμενο να είναι η Αρχαία ιστορία και το επόμενο η Νεότερη.

 

Μετά το τέλος της Δυτικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, τον 5^ο αιώνα, τα Γερμανικά βασίλεια που δημιουργούνται στην Ευρώπη, συνεχίζουν να αναπτύσσονται και να ευημερούν. Οι απαρχές των Γερμανικών βασιλείων σηματοδοτούν τη μετάβαση από την Ύστερη Αρχαιότητα στον Μεσαίωνα.

Κατά τους τελευταίους αιώνες της ρωμαϊκής κυριαρχίας η απουσία ισχυρών αυτοκρατόρων έστρεψε τον λαό προς την εκκλησία και τον Πάπα, ο οποίος  με τον καιρό συγκέντρωσε στα χέρια του απόλυτη εξουσία και έτσι τέθηκαν οι βάσεις για την επικράτηση του δυτικού Μεσαίωνα και της θρησκευτικής μανίας.

 

·         Η περίοδος από τον 5^ο ως τον 10^ο αιώνα ονομάζεται Πρώιμος Μεσαίωνας, έχοντας ως αρχή του την παρακμή της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Έχει χαρακτηριστεί ως ο «Σκοτεινός Αιώνας» εξαιτίας της πνευματικής παρακμής, ιδιαίτερα στη Βορειοανατολική Ευρώπη.

Εν τω μεταξύ, η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ή αλλιώς Βυζαντινή Αυτοκρατορία, συνεχίζει να υφίσταται.

Έτσι, τον 6^ο αιώνα ο Ιουστινιανός , αυτοκράτορας στην Ανατολή, θεωρείται κατ’ όνομα κυρίαρχος και για τους Γερμανούς βασιλείς της Δύσης, οι οποίοι επιδίδονται σε ένα σωρό πολέμους και δημιουργούν νέα βασίλεια σε ότι απέμεινε από το Δυτικό Ρωμαϊκό Κράτος.

Κατά τον 7^ο αιώνα, στη Μέση Ανατολή αναπτύσσεται μια νέα δύναμη, η Ισλαμική  Αυτοκρατορία, η οποία μετά την ολοκλήρωση των κατακτήσεων στην περιοχή και τη Βόρεια Αφρική, από τον Μωάμεθ και τους διαδόχους του, έφτασε μέχρι την Ιβηρική χερσόνησο. Οι ισλαμικές κατακτήσεις, στις περιοχές της πρώην Ρωμαϊκής επικράτειας,  έφτασαν στο απόγειό τους στα μέσα του 8^ου αιώνα.

Οι Γερμανοί βασιλείς μη μπορώντας να πληρώσουν τους πολεμιστές τους, τούς παραχωρούν μεγάλες εκτάσεις γης και αυτοί υπόσχονται ισόβια πίστη και παροχή στρατιωτικών υπηρεσιών. Στην παραχωρημένη γη, βέβαια, εργάζονται φτωχοί αγρότες. Έτσι αρχίζει να δημιουργείται το φεουδαρχικό σύστημα, που κυριάρχησε στην Ευρώπη από τον 9^ο μέχρι τα μέσα του 13^ου  αιώνα, περίπου 400 χρόνια.

 

·         Κατά τη διάρκεια του Ώριμου Μεσαίωνα, που διήρκεσε από το 1000 ως το 1300 περίπου, η Ευρώπη οργανώνεται κοινωνικά και πολιτικά.

Από το780 οι βαρβαρικές εισβολές σταμάτησαν και ο πληθυσμός της Ευρώπης αυξήθηκε σημαντικά λόγω νέων τρόπων καλλιέργειας της γης και άνθησης του εμπορίου.

Τον 13^ο αιώνα ιδρύονται νέες πόλεις, ανάμεσά τους το Βερολίνο, η Πράγα, η Ρίγα, ενώ οι πόλεις της Φλάνδρας αναδείχθηκαν στα αξιολογότερα εμπορικά κέντρα του μεσαιωνικού κόσμου.

Τότε εμφανίστηκε στη γαλλική γλώσσα ο όρος αστική τάξη. Αυτή ήρθε συχνά σε σύγκρουση με τη φεουδαρχία.

Το 1095 διακηρύχτηκαν για πρώτη φορά οι Σταυροφορίες, που ήταν στρατιωτικές προσπάθειες των Χριστιανών της Δυτικής Ευρώπης να πάρουν πίσω τους Αγίους τόπους από τους Μουσουλμάνους και κατέληξαν στην κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1204.

Είχε προηγηθεί, το 1054 το Σχίσμα των δύο εκκλησιών, Ρωμαιοκαθολικής και Ορθόδοξης, για το ζήτημα της πρωτοκαθεδρίας.

 Οι Φράγκοι και οι Βενετοί μοιράστηκαν τα κατακτημένα εδάφη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και άσκησαν επί τρεις τουλάχιστον αιώνες τον έλεγχο της οικονομικής ζωής στη Μεσόγειο. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία επανιδρύθηκε το 1261 αλλά δεν ήταν πλέον μεγάλη δύναμη.

 Στα μέσα του 13^ου αιώνα οι Μογγόλοι κατέκτησαν τη Ρωσία, προχώρησαν στην κεντρική Ευρώπη (Πολωνία, Ουγγαρία) και έφτασαν μέχρι την Αδριατική. Οι Τούρκοι, πιεζόμενοι από τους Μογγόλους, φτάνουν στα Βυζαντινά μικρασιατικά παράλια στο τέλος του 13^ου αιώνα. Το 1453 κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη και καταλύθηκε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Την περίοδο του Ώριμου Μεσαίωνα ξεκίνησαν να λειτουργούν τα πρώτα πανεπιστήμια στη Μπολόνια, την Οξφόρδη, το Παρίσι, το Κέιμπριτζ, όπου κυριαρχεί ο σχολαστικισμός, μια προσπάθεια να συμφιλιωθεί ο Χριστιανισμός με τις φιλοσοφικές παραδόσεις της αρχαιότητας, η Λογική με την πίστη. Η εκκλησία συμφώνησε στην ίδρυση πανεπιστημίων, εφόσον όμως τα κείμενα που διδάσκονταν εκεί δεν θα έθιγαν τις βασικές δογματικές θέσεις της.

Η συμφιλίωση του Αριστοτέλη με τη χριστιανική σκέψη πραγματοποιήθηκε βαθμιαία από τα μέσα του 13^ου αιώνα χάρη στο έργο του Θωμά του Ακινάτη (1224 – 1274), μεγάλου θεολόγου, φιλοσόφου και Αγίου της Καθολικής εκκλησίας.

 

·         Κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα που περιλαμβάνει τον 14^ο και 15^ο αιώνα, η περίοδος ευημερίας και ανάπτυξης έφτασε στο τέλος της. Ο Μεγάλος  Λιμός, η πανούκλα, οι πόλεμοι, μείωσαν κατά πολύ τον πληθυσμό της Δυτικής Ευρώπης. Μεταξύ 1347 και 1350, η Μαύρη Πανώλη ή αλλιώς Μαύρος Θάνατος εξόντωσε τα 2/5 του ευρωπαϊκού πληθυσμού (μέσα σε 3 χρόνια!!).

 

Ακόμα, οι αιρέσεις, οι διακρατικοί πόλεμοι ( η Αγγλία και η Γαλλία βίωσαν τον εκατονταετή πόλεμο), οι εμφύλιες συγκρούσεις και επαναστάσεις χωρικών, σηματοδοτούν το τέλος του Μεσαίωνα.

 

Παρά την κρίση, όμως, ο 14^ος αιώνας ήταν επίσης εποχή μεγάλης προόδου στις τέχνες και τις επιστήμες. Το ενδιαφέρον για τα

αρχαιοελληνικά και ρωμαϊκά κείμενα, που είχε αρχίσει τον Ώριμο Μεσαίωνα, οδήγησε στην Ιταλική Αναγέννηση.

 

 

Αναγέννηση

Η Αναγέννηση καλύπτει τον 15^ο και 16^ο αιώνα αλλά σύμφωνα με άλλη περιοδολόγηση αρχίζει τον 14^ο αιώνα και φτάνει μέχρι τον 17^ο αιώνα.

Αυτή είναι μία περίοδος που χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια αναβίωσης και υπέρβασης ιδεών και επιτευγμάτων της κλασικής αρχαιότητας.

 Είναι η εποχή του Ουμανισμού, ενός πνευματικού ρεύματος που στόχευε στη μεταρρύθμιση του θεοφοβικού  μοντέλου, που επικρατούσε ως τότε.

Η εξοικείωση με τα λατινικά κείμενα είχε αρχίσει πριν από την Αναγέννηση του 12^ου αιώνα, μέσω επαφών με τους Άραβες κατά τις Σταυροφορίες, αλλά η πρόσβαση σε σημαντικά Ελληνικά κείμενα έγινε ευχερέστερη μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους, όταν πολλοί Βυζαντινοί λόγιοι αναζήτησαν άσυλο στη Δύση και ειδικά στην Ιταλία.

Τα πρώτα ίχνη της Αναγέννησης εμφανίζονται στην Ιταλία από τα τέλη του 13^ου αιώνα, ιδιαίτερα με τα γραπτά του Δάντη και τους πίνακες του Τζιότο. Όπως και να χει, μοιράζεται κοινά χαρακτηριστικά αφενός  με το τέλος της Μεσαιωνικής περιόδου και αφετέρου με τις αρχές της Νεότερης ιστορίας.

Μια νέα σκέψη εκδηλώθηκε στην τέχνη, την αρχιτεκτονική, την πολιτική, την επιστήμη, τη λογοτεχνία. Η εφεύρεση του κινητού τυπογραφικού πιεστηρίου, από τον Γερμανό χρυσοχόο Γουτεμβέργιο το 1440, επιτάχυνε τη διάδοση των ιδεών.

Η άνοδος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας απέκοψε τη δυνατότητα εμπορίου με την Ανατολή και αυτό οδήγησε τους Ευρωπαίους να ψάξουν για νέους εμπορικούς δρόμους, όπως έγινε με τον Χριστόφορο Κολόμβο και την ανακάλυψη της Αμερικής το 1492.

Αυτή η περίοδος περιλαμβάνει άνθηση της λογοτεχνίας στα λατινικά και στις λαϊκές γλώσσες, αλλά η Αναγέννηση είναι περισσότερο γνωστή για τις καλλιτεχνικές της εξελίξεις, με τη συμβολή πολυμαθών όπως ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι και ο Μιχαήλ Άγγελος, που εμπνεύστηκε τον όρο «Αναγεννησιακός Άνθρωπος».

Η Αναγέννηση ξεκίνησε στη Φλωρεντία, ένα από τα πολλά κράτη της Ιταλίας. Οι λόγοι είναι πολλοί, με τους Μεδίκους, της προστάτιδας οικογένειας της πόλης και τη μετανάστευση σ’ αυτήν Ελλήνων λογίων και των κειμένων τους μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς Τούρκους, να αποτελούν τους σπουδαιότερους από αυτούς.

Από την Ιταλία, η Αναγέννηση εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη.

Κάποιοι μελετητές έχουν αμφισβητήσει αν η Αναγέννηση ήταν μια πολιτιστική πρόοδος, θεωρώντας την αντίθετα ως περίοδο απαισιοδοξίας και νοσταλγίας για την κλασική αρχαιότητα.

 

Η θρησκευτική Μεταρρύθμιση (16^ος αιώνας)

Πάντως η διάδοση των ιδεών της Αναγέννησης άνοιξε τον δρόμο για την απαίτηση εξυγίανσης και αναμόρφωσης των εκκλησιαστικών θεσμών της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Με την ταχεία πλέον διάδοση της Αγίας γραφής αφυπνίζεται η συνείδηση, ότι ο λόγος του Ευαγγελίου δεν συνάδει με την τακτική που ακολουθούσε η ηγεσία της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας. Η προκλητική  πολυτέλεια του βίου των εκκλησιαστικών ηγετών ερχόταν σε αντίθεση με την απλότητα των αποστολικών χρόνων και το αληθινό πνεύμα του Χριστιανισμού.

Από τη μεριά τους οι πάπες, για να διατηρήσουν την εξουσία τους, επέβαλαν βαρείς φόρους (ανάμεσά τους τα συγχωροχάρτια που έπρεπε να πληρώσουν οι Χριστιανοί για να τα αποκτήσουν) στους πιστούς για διάφορους σκοπούς. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να αντιδράσουν κυρίως οι Γερμανοί ηγεμόνες, οι οποίοι ήθελαν να απαλλαγούν από την παπική εξουσία, με αποτέλεσμα τη σύγκρουση και τη διαίρεση της Δυτικής Εκκλησίας.

Κατά τη θρησκευτική Μεταρρύθμιση του 16^ου αιώνα, ιδρύθηκε ο Προτεσταντισμός, ο τρίτος μεγάλος κλάδος του Χριστιανισμού.

Ξεκίνησε στη Γερμανία, όταν ο Μαρτίνος Λούθηρος συνέταξε τις 95 θέσεις του και τις θυροκόλλησε στην είσοδο της μητρόπολης της Βιτεμβέργης. Σ’ αυτές καταδίκαζε μεταξύ άλλων, την πώληση συγχωροχαρτιών και την απόλυτη εξουσία του Πάπα.

Για τους αγρότες και τους φτωχούς των πόλεων η απόσχιση από την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, έγινε αφορμή για την εξέγερσή τους και την απαίτηση αλλαγών σε κοινωνικό επίπεδο και περισσότερων ελευθεριών.

Ο Λούθηρος αποκήρυξε την Εξέγερση των Χωρικών και παρότι σκοτώθηκαν 100.000 χωρικοί ελάχιστα από τα αιτήματά τους ικανοποιήθηκαν.

Σαν αποτέλεσμα της θρησκευτικής Μεταρρύθμισης όμως, έχουμε τον περιορισμό του ρυθμιστικού ρόλου του Πάπα και την ανάπτυξη ερευνητικού πνεύματος.

Η επιστήμη αποδεσμεύτηκε από τις μεσαιωνικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις, και σημείωσε μεγάλη πρόοδο.

Τα αρχαία ελληνικά επιστημονικά έργα πλούτισαν τις γνώσεις για τη φυσική, την αστρολογία, την ιατρική, τη βοτανική και άλλους επιστημονικούς κλάδους.

Η γεωμετρία και η άλγεβρα, η πυθαγόρεια και η δημοκρίτεια φιλοσοφία, ο Ευκλείδης, ο Γαληνός και ο Αρχιμήδης αποτέλεσαν τη βάση για νέες έρευνες και είχαν λάβει κυρίαρχη θέση στα πανεπιστήμια.

Ο 16^ος αιώνας, μπορεί να θεωρηθεί η αρχή της νεώτερης επιστήμης, με πρωτοπόρους τον Λεονάρντο Ντα Βίντσι, τον Κοπέρνικο, τον Θεόφραστο Παράκελσο και τον Ανδρέα Βεζάλ.

Ο Έρασμος και ο Λούθηρος χαρακτήρισαν και προέβλεψαν τον 16^ο αιώνα ως τον «χρυσό αιώνα».

Το πνεύμα απελευθερώνονταν από προκαταλήψεις και τα επιστημονικά πεδία, άγνωστα ή απαγορευμένα μέχρι τότε, άρχισαν να αναπτύσσονται.

Η παλιά φεουδαρχία κατέρρεε, μια πρώιμη αστική τάξη εμφανίζονταν σιγά σιγά, το εμπόριο και η βιοτεχνία γεννιόνταν. Όμως αυτή η ευημερία αφορούσε μια προνομιούχα τάξη.

Παρά τα πολιτικά και πνευματικά επιτεύγματα του 16^ου αιώνα, δημιουργήθηκαν έντονα κοινωνικά προβλήματα από τη μεταβολή των όρων της οικονομίας.

 Η αύξηση του πληθυσμού, χαρακτηριστικό φαινόμενο του 16^ου αιώνα, ιδίως στη Γαλλία, την Ισπανία και την Αγγλία, οδήγησε στην άνοδο των τιμών και έπληξε τους οικονομικά ασθενέστερους.

 Στο δεύτερο μισό του 16^ου αιώνα, οι επαίτες γέμισαν τους δρόμους της Φλωρεντίας, του Παρισιού, της Βαλένσια και άλλων πόλεων.

 

Ο 17^ος αιώνας

Η Ευρώπη ζούσε με το άγχος ενός μεγάλου πολέμου.

Η Αντιμεταρρύθμιση ή η Καθολική Μεταρρύθμιση ήρθε ως απάντηση στην Προτεσταντική Μεταρρύθμιση. Ξεκίνησε στα μέσα του 16^ου αιώνα και τέλειωσε με την ολοκλήρωση των Ευρωπαϊκών θρησκευτικών πολέμων, στα μέσα του 17^ου αιώνα.

Η πολιτική που ακολούθησε η Καθολική εκκλησία είχε χαρακτήρα απολογητικό αφενός και αφετέρου μαχητικό, με δίκες αιρετικών και εξορίες  Προτεσταντών, που συνεχίστηκαν μέχρι σχεδόν το τέλος του 18^ου αιώνα.

Η Αντιμεταρρύθμιση περιλάμβανε επίσης πολιτικές δράσεις, όπως η Ιερά Εξέταση. Δόθηκε μεγάλη έμφαση στις ιεραποστολές στα καινούρια μέρη του κόσμου που ανακαλύφτηκαν, για τον προσηλυτισμό των εθνών, αλλά και στον επαναπροσηλυτισμό εθνών όπως η Σουηδία και η Αγγλία, που κάποτε ήταν καθολικά, από την εποχή του εκχριστιανισμού της Ευρώπης, αλλά είχαν στραφεί στον Προτεσταντισμό.

Ο Τριακονταετής πόλεμος (1618-1648) ξεκίνησε ως εμφύλιος πόλεμος καθολικών και διαμαρτυρομένων στη Γερμανία, αλλά στη συνέχεια έλαβε ευρωπαϊκές διαστάσεις με την ανάμειξη της Δανίας, της Σουηδίας και της Γαλλίας.

Ο Γερμανός Αυτοκράτορας Φερδινάνδος ο Γ΄ αναγκάστηκε να υπογράψει τη Συνθήκη της Βεστφαλίας το 1648, με την οποία ρυθμίστηκαν όχι μόνο θρησκευτικά αλλά και εδαφικά ζητήματα. Η Γαλλία έγινε η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή δύναμη στο δεύτερο μισό του 17^ου αιώνα.

Η οικονομική άνοδος της αστικής τάξης συνέβαλλε σε μεγάλο βαθμό στη σύγκρουση των μοναρχιών με τα κοινοβουλευτικά σώματα, κυρίως στην Αγγλία και τη Γαλλία.

Στην Αγγλία η ενίσχυση του ρόλου του κοινοβουλίου και ο περιορισμός των βασιλικών εξουσιών, αποτέλεσαν θρίαμβο της αστικής τάξης και ο αγγλικός κοινοβουλευτισμός υπήρξε πρότυπο των ανάλογων θεσμών στην Ευρώπη.

Στη Γαλλία ο Λουδοβίκος ο 14^ος , σε ηλικία 22 χρόνων, ανέλαβε τη διακυβέρνηση του κράτους. Ύψωσε τον βασιλικό θεσμό πάνω από τους νόμους και αποτέλεσε τον χαρακτηριστικότερο εκπρόσωπο της απολυταρχίας του 17^ου αιώνα.

Παρά τις απολυταρχικές του απόψεις και τη χλιδή του ανακτόρου των Βερσαλλιών , που ο Λουδοβίκος έχτισε, αναμφισβήτητη υπήρξε η πνευματική και καλλιτεχνική ακτινοβολία της Γαλλίας κατά τη διάρκεια της βασιλείας του.

Αυτόν τον αιώνα κορυφαίοι ερευνητές, ο Γαλιλαίος, ο Κέπλερ,  ο Νεύτων, ο Καρτέσιος, ο Βάκων , ο Πασκάλ έθεσαν τις βάσεις πάνω στις οποίες στηρίχτηκε η μεταγενέστερη επιστήμη.

Στον τομέα της καλλιτεχνικής δημιουργίας εμφανίζεται ένας νέος ρυθμός, το μπαρόκ, που γεννήθηκε μεν στη Ρώμη, αλλά διαδόθηκε στις άλλες ρωμαιοκαθολικές χώρες.

Από τους ζωγράφους ξεχωρίζει ο Ολλανδός Ρέμπραντ, ο Φλαμανδός Ρούμπενς, ο Ολλανδός επίσης, Βαν Ντάυκ και οι Ισπανοί Βελάσκεθ και Μουρίλλο.

 

 

18^ος αιώνας

 

Ο αιώνα αυτός χαρακτηρίζεται από τον σκληρό ανταγωνισμό ανάμεσα στα ισχυρά ευρωπαϊκά κράτη, την εμφάνιση νέων χωρών, την Αμερικανική Ανεξαρτησία, τη Γαλλική Επανάσταση, τον ευρωπαϊκό διαφωτισμό και τη βιομηχανική επανάσταση.

Υπήρξε περίοδος σημαντικής αύξησης του γοήτρου της Αγγλίας. Η ένωσή της με τη Σκοτία το 1707 και με την Ιρλανδία το 1801, ενίσχυσαν τη ναυτική της δύναμη.

Η μακρόχρονη διαμάχη ανάμεσα στις δύο δυναστείες, των Αψβούργων και των Βουρβόνων, κατέληξε σε ένοπλη αναμέτρηση της Γαλλίας και της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Αψβούργοι: Δυναστεία της Αυστρίας από τις αρχές του 11^ου αιώνα, που  σφράγισε την ιστορία της Ευρώπης και κατείχε τον θρόνο της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας από το 1440 μέχρι τη διάλυσή της το 1806.

Βουρβόνοι: Μια από τις μεγαλύτερες ηγεμονικές οικογένειες της Ευρώπης από τον 13^ο αιώνα. Μέλη της έγιναν βασιλιάδες της Γαλλίας και Ισπανίας.

Η άνοδος της Πρωσίας σε ηγετική δύναμη, υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα φαινόμενα του 18^ου αιώνα. Ο Αυτοκράτορας Φρειδερίκος Α’ είναι εκπρόσωπος της «φωτισμένης δεσποτείας» που χαρακτήριζε απολυταρχικά καθεστώτα, που όμως δεν εμπόδιζαν τη διάδοση ορισμένων πολιτικών και φιλοσοφικών ιδεών του Διαφωτισμού.

 

Ο Διαφωτισμός είναι το πνευματικό κίνημα  η αρχή του οποίου τοποθετείται στις τελευταίες δεκαετίες του 17^ου αιώνα και ασχολείται με τα προβλήματα που απασχολούν τον άνθρωπο και την κοινωνία. Με τη χρήση του ορθού λόγου επιδιώκεται η γνώση, η ελευθερία και η ευτυχία.

Οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι του διαφωτισμού υπήρξαν οι Γάλλοι Βολταίρος, Μοντεσκιέ και Ρουσσώ, καθώς και οι εγκυκλοπαιδιστές.

Ο Βολταίρος πίστευε ότι για τη βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών χρειάζονται μεταρρυθμίσεις και όχι βίαιες εξεγέρσεις, το έργο του όμως προετοίμασε ιδεολογικά τη Γαλλική Επανάσταση.

Στη διάδοση των ιδεών του διαφωτισμού συνέβαλλε πολύ και η Εγκυκλοπαίδεια, για την έκδοση των 28 τόμων της οποίας συνεργάστηκαν κορυφαίοι Γάλλοι διανοητές.

Ο αγγλογαλλικός ανταγωνισμός στη βόρεια Αμερική και τις Ινδίες οδήγησε στον επταετή πόλεμο, στον οποίο πήραν μέρος και άλλες ευρωπαϊκές χώρες και ο οποίος έληξε με τη νίκη της Αγγλίας και της Πρωσίας, οι οποίες και αναδείχτηκαν ως οι πιο ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις της Ευρώπης.

Στην ανατολή, η Ρωσία με την τσαρίνα Αικατερίνη Β’ προσπάθησε να ασπασθεί τις ιδέες του διαφωτισμού, όμως μετά την έκρηξη της Γαλλικής Επανάστασης άλλαξε τακτική και βασίλεψε με αυταρχισμό.

Η πολιτική και κοινωνική κρίση στη Γαλλία ήταν ήδη στο οξύτερο σημείο της  όταν ανέβηκε στο θρόνο ο Λουδοβίκος ο ΙΣΤ’. Ο ίδιος και η γυναίκα του, η Μαρία Αντουανέτα αυστριακή πριγκίπισσα, απομονωμένοι στη χλιδή των Βερσαλλιών, δεν μπορούσαν να συνειδητοποιήσουν την έκταση της κρίσης.

Η καταστροφή της αγροτικής παραγωγής λόγω κακών καιρικών συνθηκών το 1788 - 1789 όξυνε ακόμα περισσότερο το πρόβλημα και την άνοιξη του 1789 το ένα πέμπτο του γαλλικού πληθυσμού μαστίζονταν από την πείνα.

Όταν στη συνέλευση των «Γενικών τάξεων» ο Λουδοβίκος πρότεινε την επιβολή νέων φόρων αντί των μεταρρυθμίσεων που ανέμεναν οι της τρίτης τάξης, οι τελευταίοι ορκίστηκαν να μη διαλυθούν αν δε δοθεί στη χώρα Σύνταγμα και έτσι η συνέλευση ανακηρύχτηκε Συντακτική.

Ήταν η πρώτη ήττα του καθεστώτος της απόλυτης μοναρχίας.

Όμως ο Λουδοβίκος ήταν αποφασισμένος να αντιδράσει και συγκέντρωσε στρατό στις Βερσαλλίες.

 Αυτό κορύφωσε την αγανάκτηση της τρίτης τάξης και οδήγησε στη εξέγερση στο Παρίσι και την άλωση της Βαστίλης στις 14 Ιουλίου 1789, η οποία ήταν φυλακή και τόπος βασανιστηρίων των αντιπάλων της απολυταρχίας.

Στο μεταξύ η Συντακτική συνέλευση κατάργησε τα φεουδαρχικά προνόμια και ψήφισε τη «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη».

Έτσι άρχισε η πορεία προς τη Δημοκρατία στη Γαλλία.

Η Συνέλευση, που είχε αναδειχτεί με καθολική ψηφοφορία, κατάργησε τη μοναρχία το 1792. Ο βασιλιάς και η οικογένειά του φυλακίστηκαν και ο Λουδοβίκος ο 16^ος εκτελέστηκε το 1793.

 

Η Αμερικανική Ανεξαρτησία

Μετά την ανακάλυψη του νέου κόσμου τον 15^ο και 16^ο αιώνα, άρχισε ένα ανταγωνισμός για την εκμετάλλευση των προϊόντων του, στην αρχή μεταξύ των Ισπανών και των Πορτογάλων και ακολούθησαν οι Ολλανδοί, οι Γάλλοι και οι Άγγλοι.

Πρώτα οι Ισπανοί το 1507 και έναν αιώνα αργότερα οι Άγγλοι, επιδόθηκαν στο δουλεμπόριο των μαύρων της Αφρικής, για να ανταπεξέλθουν στις καλλιέργειες των νέων προϊόντων. Αυτό το δουλεμπόριο πήρε τεράστιες διαστάσεις από το τέλος του 17^ου αιώνα.

Δημιουργήθηκαν αποικίες ευρωπαίων στην καινούρια ήπειρο. Οι Άγγλοι μετανάστες εγκαταστάθηκαν στα βόρεια τμήματα της ηπείρου και σχετικά σύντομα δημιουργήθηκαν εκεί πόλεις, όπως η Βοστώνη, η Νέα Υόρκη, η Φιλαδέλφεια , που συναγωνίζονταν, από τα μέσα του 17^ου αιώνα, τα ευρωπαϊκά οικονομικά κέντρα, ενώ ιδρύθηκαν σημαντικά πανεπιστήμια όπως του Χάρβαρντ, του Γέιλ και του Πρίνστον.

Οι αγγλικές αποικίες της Αμερικής ήταν οικονομικά εξαρτημένες από τη μητρόπολη, αλλά σιγά σιγά οι δεσμοί των μεταναστών με την Αγγλία χαλάρωναν. Κατέληξαν σε πολεμική αναμέτρηση και η ήττα της Αγγλίας σήμαινε τη οριστική ρήξη.

Ο πόλεμος της Ανεξαρτησίας ή Αμερικανική Επανάσταση, όπως αναφέρεται συχνά, κράτησε 7 χρόνια.

Τον πρώτο χρόνο της επανάστασης , στις 4 Ιουλίου 1776,ψηφίστηκε η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, που τόνιζε την απόφασή των αμερικανών αποίκων να αποδεσμευτούν από την αγγλική εξάρτηση.

Η Διακήρυξη αυτή συντάχθηκε από τον Βενιαμίν Φραγκλίνο και τον Θωμά Τζέφερσον, οι οποίοι κατά την παραμονή τους στη Γαλλία, είχαν επηρεαστεί από τις ιδέες του διαφωτισμού και αποτελεί πρόδρομο της γαλλικής «Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου».

Πρώτος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής εκλέχθηκε παμψηφεί ο Γεώργιος Ουάσιγκτον, ο αρχιστράτηγος των επαναστατών κατά των Άγγλων.

 

Η Τριλογία των Επαναστάσεων

του John Banville

    

v  Το πρώτο μυθιστόρημα στην τριλογία είναι «Ο Ντόκτορ Κοπέρνικος» που πρωτοδημοσιεύτηκε το 1976.

Στην αρχή διαβάζουμε τη μυθιστορηματική ζωή του Καθολικού ιερέα Νικολάου Κοπέρνικου, που μεγάλωσε υπό την κηδεμονία του επισκόπου θείου του, καθώς οι γονείς του πέθαναν νωρίς.

Παρά το γεγονός ότι ο θείος του ήθελε να τον κάνει επίσκοπο, κάπως αργά ο Νικόλαος Κοπέρνικος στράφηκε προς την αγάπη του για τον έναστρο ουρανό.

Βασισμένη σε ιστορικά στοιχεία, η αφήγηση του Μπάνβιλ μας μεταφέρει στην Πρωσία του τέλους του 15^ου  και των αρχών του 16^ου αιώνα, όταν ο μαθηματικός, αστρονόμος και ιερέας προσπαθούσε αφενός να επιβιώσει οικονομικά και αφετέρου να αφιερωθεί σε αυτό που τον ενδιέφερε, την αστρονομία.

Απέφευγε να δημοσιεύσει τη θεωρία του, μέχρι το τέλος της ζωής του, ίσως γιατί δίσταζε να βρεθεί αντιμέτωπος με την επικρατούσα από τον 2^ο αιώνα αντίληψη του Πτολεμαίου σύμφωνα με την οποία το κέντρο του σύμπαντος ήταν η γη και ο ήλιος και όλοι οι πλανήτες γύριζαν γύρω από αυτήν.

Χωρίς να γνωρίζει το ηλιοκεντρικό σύστημα του Αρίσταρχου από τον  3^ο αιώνα π. Χ., το ξαναανακάλυψε.

 Δεν δημοσίευσε όμως ποτέ ο ίδιος το έργο του αλλά κάτω από την πίεση του βοηθού του, Ρέτικους τυπώθηκε η περίφημη εργασία του και το βιβλίο του τοποθετήθηκε στο νεκροκρέβατό του, λίγο πριν πεθάνει.

Παρεμβάλλονται γράμματα από τα πρόσωπα του βιβλίου προς διάφορους αποδέκτες και ο Μπάνβιλ συνεχίζει με αυτόν τον ευφάνταστο τρόπο, μέσω των γραμμάτων, τη διήγηση της ιστορίας του.

Ή αλλού αναλαμβάνει σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση ο Ρέτικους, ο βοηθός του, να διηγηθεί από τη δική του πλευρά τις προσπάθειές του να πείσει τον δάσκαλό του να δημοσιεύσει το έργο του.

 

 

v  Πέντε χρόνια αργότερα, το 1981, ο Μπάνβιλ δημοσιεύει ένα ακόμα ιστορικό μυθιστόρημα, αυτήν τη φορά για τον Κέπλερ.

Με αυτό μας ταξιδεύει στην Πράγα του 17^ου αιώνα και σε κάποιες άλλες γερμανικές πόλεις της εποχής της θρησκευτικής μεταρρύθμισης. Αφηγείται με τρόπο συναρπαστικό τη ζωή του άλλου μεγάλου αστρονόμου, του Γερμανού Γιοχάνες Κέπλερ, ο οποίος βασιζόμενος στη θεωρία του Κοπέρνικου ανακάλυψε τους δικούς του νόμους του σύμπαντος και έτσι οδηγήθηκε η ανθρώπινη γνώση στην Επιστημονική επανάσταση του 17^ου αιώνα και συνεπώς στη σύγχρονη εποχή.

Πολυτάραχη ζωή ενός ανήσυχου πνεύματος, οπαδού του Λουθηρανισμού, πράγμα το οποίο κάνει τη ζωή του ακόμα πιο δύσκολη με εξορίες από τη μια πόλη στην άλλη. Διαβάζεις και ζεις στην εποχή της διαμάχης της Καθολικής εκκλησίας με τη Λουθηρανική πίστη, στην κεντρική Ευρώπη του 17^ου αιώνα παράλληλα με τη ζωή του μεγάλου αστρονόμου.

Ο ίδιος δεν παραδέχεται την αστρολογία, όμως συχνά αναγκάστηκε να δημιουργήσει αστρολογικούς χάρτες για αυτοκράτορες στην αυλή των οποίων φιλοξενούνταν, αρχικά ως βοηθός του μεγάλου Δανού αστρονόμου Τύχο Μπράχε.

 Ο Μπράχε είχε την εύνοια και των Δανών βασιλέων οι οποίοι του παραχώρησαν ένα ολόκληρο νησί όπου μπόρεσε να στήσει ένα υπερσύγχρονο για την εποχή παρατηρητήριο του ουρανού και συνεπώς είχε μαζέψει πολλά και σημαντικά ευρήματα. Μετά τον θάνατό του, έγινε ο Κέπλερ ο αστρονόμος του αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας για ένα διάστημα, από όπου τελικά διώχτηκε, λόγω της Λουθηρανικής πίστης του, από τον επόμενο Αυτοκράτορα.

 Χρησιμοποίησε τις σημειώσεις του Τύχο Μπράχε για να ολοκληρώσει τους Νόμους του.

Την ίδια εποχή παρατηρούσε τους ουρανούς και ο Γαλιλαίος με ένα βελτιωμένο τηλεσκόπιο που εφηύρε ο ίδιος και ο οποίος, όμως αρνιόταν να επικοινωνήσει με τον Κέπλερ.

  

v  Το τρίτο μέρος της Τριλογίας έχει τίτλο Το γράμμα του Νεύτωνα. Είναι μια νουβέλα που δημοσιεύεται το 1982, ένα χρόνο μετά τον «Κέπλερ».

Το βιβλίο αφορά στην περιπέτεια ενός φιλόδοξου βιογράφου του Νεύτωνα, ο οποίος θέλει να γράψει μια μελέτη πάνω σε ένα σκοτεινό γράμμα που έγραψε ο Νεύτων στον John Lock, το 1693.

Νοικιάζει ένα σπίτι στην εξοχή και εκεί εμπλέκεται σε μια ιστορία με δύο γυναίκες και έναν άντρα.

Το παράξενο είναι ότι οι τρεις αυτοί  χαρακτήρες του έργου του Τζων Μπάνβιλ έχουν κοινά όχι μόνο τα ονόματά τους αλλά και άλλα στοιχεία τους με τους ήρωες, του πιο σημαντικού έργου για πολλούς, του Γκαίτε στο μυθιστόρημά του Elective affinities  του 1809. O όρος Elective affinities, αποτελούσε επιστημονικό όρο που κάποτε χρησιμοποιούσαν ο Νεύτων και άλλοι επιστήμονες της εποχής του.

 

 

v  Αργότερα ακολούθησε ένα τέταρτο βιβλίο , με τίτλο Mefisto, όπου ο Μπάνβιλ δούλεψε πάνω στο θέμα του Φάουστ και έτσι μετέτρεψε την τριλογία του σε τετραλογία. Αυτό όμως το μέρος δεν συμπεριλαμβάνεται στο παρόν βιβλίο.

 

v  Ο Τζων Μπάνβιλ  είπε, ότι αν κάποιος θέλει να δει το έργο του δεν έχει παρά να δει αυτή την τετραλογία, όλα όσα είχε να πει, είναι εκεί.

 

Σημειώσεις από τα δύο πρώτα μέρη του βιβλίου του Arthur Koestler, «Οι Υπνοβάτες»

 

Πυθαγόρας - Κοπέρνικος - Κέπλερ - Γαλιλαίος - Νεύτωνας

Ανέτρεξα στο παραπάνω βιβλίο με αφορμή μια σημείωση στο βιβλίο του John Banville, « Η Τριλογία των Επαναστάσεων», όπου ο συγγραφέας του αναφέρει ότι χρησιμοποίησε πολλά στοιχεία από το συγκεκριμένο βιβλίο του Καίσλερ.

 Αφού διάβασα το μυθιστόρημα του Μπάνβιλ, το οποίο αφορά στον Κοπέρνικο, τον Κέπλερ και τον Νεύτωνα, μου δημιουργήθηκε η περιέργεια να μάθω για την ιστορία της επιστήμης πριν από τον 17^ο αιώνα και τον Κοπέρνικο. Την εκπλήρωσα διαβάζοντας τα δύο πρώτα μέρη του βιβλίου του Καίσλερ.

Έτσι θεώρησα καλό, πριν παρουσιάσω το βιβλίο του Μπάνβιλ, να αναφερθώ σε ορισμένα σημεία της ιστορίας της επιστημονικής γνώσης, πριν τον Κοπέρνικο, ο οποίος άνοιξε τον δρόμο για την Επιστημονική επανάσταση του 17^ου αιώνα.

 

Ιδού κάποιες σημειώσεις:

 

Πριν από περίπου 6.000 χρόνια οι Χαλδαίοι ιερείς μελετούσαν όρθιοι στους πύργους τους τα άστρα και περιέγραφαν τις κινήσεις τους σε χάρτες και σε πινακίδες. Σώζονται πήλινες πινακίδες από το 3.800 π.Χ.

Για τους Βαβυλώνιους, τους Αιγύπτιους και τους Εβραίους ο κόσμος επέπλεε σε νερό και στηριζόταν στο σταθερό στερέωμα.

Μετά έρχονται στο προσκήνιο οι Έλληνες. Στην εποχή του Ομήρου συνέχισαν στα ίδια χνάρια, και φαντάζονταν τη γη σαν έναν δίσκο που επέπλεε  πάνω στον Ωκεανό, ο οποίος την έζωνε.

 

Ο 6^ος όμως π.Χ. αιώνας, ο θαυμαστός εκείνος αιώνας του Βούδα, του Κομφούκιου, των ελλήνων φιλοσόφων της Ιωνίας και του Πυθαγόρα αποτέλεσε μια αποφασιστική καμπή στην ανθρώπινη πολιτισμική ιστορία.

 Στην Ιωνική σχολή αναδύεται η λογική σκέψη.

 Ο θαλής ο Μιλήσιος εισήγαγε την αφηρημένη γεωμετρία στην Ελλάδα και πρόβλεψε μια ηλιακή έκλειψη. Μπορεί να πίστευε και αυτός, ότι η γη είναι ένας στρογγυλός δίσκος που επιπλέει πάνω στο νερό, αλλά έθεσε ένα νέο ερώτημα:

 Από τι είναι φτιαγμένος αυτός ο δίσκος, ο κόσμος ολόκληρος;

Δόθηκαν απαντήσεις από όλους τους Ίωνες φιλοσόφους,  Ηράκλειτος, Αναξίμανδρος, Αναξιμένης αλλά και από τους φιλοσόφους των ελληνικών πόλεων της Νότιας Ιταλίας.

  Ο Πυθαγόρας ο Σάμιος, ο οποίος μετοίκησε στην κάτω Ιταλία, επηρέασε με τις ιδέες του τη μοίρα του ανθρώπινου γένους όσο κανείς πριν από αυτόν. Ίδρυσε μια θρησκευτική φιλοσοφία και θεμελίωσε την επιστήμη με την έννοια που της αποδίδουμε σήμερα.

 

Από τα τέλη όμως του 6^ου  π.Χ. αιώνα επικράτησε η άποψη ότι η γη είναι μια σφαίρα που αιωρείται ελεύθερη στον αέρα.

Ο Ηρόδοτος αναφέρει τη φήμη, ότι οι άνθρωποι του Βορρά κοιμούνταν έξι μήνες, πράγμα που σημαίνει ότι κάποιες από τις συνέπειες της σφαιρικότητας της γης είχαν γίνει αντιληπτές.

 

Το δεύτερο επαναστατικό βήμα το έκανε ο Φιλόλαος, ο μαθητής του Πυθαγόρα, ο οποίος υποστήριξε ότι η γη είναι μία σφαίρα που κινείται.

 

Η επόμενη μεγάλη ανακάλυψη έγινε από τον Ηρακλείδη τον Ποντικό, ό οποίος έζησε τον 4^ο αιώνα π.Χ., μαθητής του Πλάτωνα και ίσως και του Αριστοτέλη . Αυτός πήρε σαν δεδομένη την περιστροφή της γης γύρω από τον εαυτό της και προχώρησε ως τα μισά του δρόμου  προς την σύγχρονη αντίληψη του ηλιακού συστήματος και ίσως παραπάνω, υποστηρίζοντας ότι δύο από τους 5 γνωστούς πλανήτες γύριζαν γύρω από τον ήλιο, κάτι το οποίο ήταν πολύ παράδοξο για μια εποχή που όλοι πίστευαν ότι η γη ήταν το κέντρο του κόσμου και ο ήλιος και οι πλανήτες γύριζαν γύρω από αυτήν.

Ο Αρίσταρχος, ο τελευταίος από τους Πυθαγόριους αστρονόμους, κατάγονταν από τη Σάμο όπως και ο δάσκαλός  του  και λέγεται ότι γεννήθηκε τη χρονιά που πέθανε ο Ηρακλείδης, το 310 π.Χ., δηλαδή 2000 χρόνια πριν από την ανακάλυψη του τηλεσκοπίου.

 Στην πραγματεία του, που έχει χαθεί, σώθηκαν όμως ευτυχώς μαρτυρίες , υποστηρίζει ότι ο ήλιος και όχι η γη είναι το κέντρο του κόσμου και γύρω από αυτόν περιστρέφονται όλοι οι πλανήτες.

Αυτό το κορυφαίο επίτευγμα που θα ανακάλυπτε εκ νέου ο Κοπέρνικος μετά από 17 ολόκληρους αιώνες!

 

 

Πλάτων και Αριστοτέλης

Η αντίληψη αυτή της ανθρώπινη γνώσης σχετικά με το ηλιοκεντρικό σύστημα  ξεχνιέται για πολλούς αιώνες.

Στο μεταίχμιο των δύο κόσμων, της επιστήμης και της πολιτισμικής παρακμής του Μεσαίωνα, βρίσκονται ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης.

Ο Πλάτων θεωρούσε ανάξιο λόγου να ασχολείται κανείς με τα πράγματα του φυσικού κόσμου, γιατί ο αληθινός κόσμος ήταν ο κόσμος των ιδεών.

 Η βασιλεία του κράτησε μέχρι τα τέλη του 12^ου αιώνα μέσω του Νεοπλατωνισμού, οπότε αναστήθηκε η φιλοσοφία του Αριστοτέλη.

Ο Πλάτωνας, ο μυστικιστής, ο  αόριστος και διφορούμενος, περιφρονούσε τις φυσικές Επιστήμες.

 Φοβάται την αλλαγή και περιφρονεί κάθε έννοια εξέλιξης.

 Αυτές οι ιδέες πλανώνται σε όλο τον μεσαίωνα μαζί με την επιθυμία που προκύπτει από αυτές, για έναν κόσμο σταθερό και αιώνιας τελειότητας.

Κάποια συμπεράσματά του για το σύμπαν είναι: το σχήμα του κόσμου είναι σφαιρικό και όλες οι κινήσεις των ουράνιων σωμάτων γράφουν τέλειους κύκλους με ομοιόμορφη ταχύτητα.  Με αυτήν την άποψη ο Πλάτωνας άφησε μια κατάρα στην αστρονομία που θα την βάραινε μέχρι τις αρχές του 17^ου αιώνα, οπότε ο Κέπλερ θα αποδείκνυε ότι οι πλανήτες κινούνται σε ωοειδείς και όχι σε κυκλικές τροχιές.

 

Ο Αριστοτέλης, ο λογικός, ο διαλεκτικός και ηθικολόγος, ο ακριβολόγος και σχολαστικός, ο βιολόγος, μελετάει τη φύση και θέλει να βρει τον σκοπό πίσω από κάθε τι, ζωντανό ή όχι.

Ξανάκανε τη γη το κέντρο του κόσμου και της στέρησε κάθε κίνηση.

 Η ακίνητη γη περιβάλλονταν από εννέα διάφανες σφαίρες, η μία μέσα στην άλλη. Στην κεντρική σφαίρα η σελήνη και κάτω από αυτή, στην ίδια σφαίρα,  η γη. Σε αυτήν και μόνο, γίνονταν αλλαγές σε όντα και πράγματα, όλο το άλλο στερέωμα ήταν ακίνητο και αμετάβλητο. Έξω από την τελευταία σφαίρα βρίσκονταν η Πρώτη Κινούσα Δύναμη (ο Θεός;) που έκανε όλον αυτόν τον μηχανισμό να γυρίζει.

Αυτό το σχήμα της σταθερότητας σου σύμπαντος εξελίχτηκε στο βασικό δόγμα της Μεσαιωνικής κοσμολογίας.

Έδινε στον τρομαγμένο κόσμο του Μεσαίωνα μια γαλήνη και σταθερότητα σχετικά με τον κοσμικό οικοδόμημα.

Αυτή η αντίληψη του κλειστού, περιτειχισμένου κόσμου επικράτησε 1500 περίπου χρόνια.

 Ο Αριστοτέλης ακινητοποίησε την αστρονομία, είπαν κάποιοι.

 

Τέσσερις αιώνες  μετά τον Αρίσταρχο, τον 2^ο αιώνα μετά τη γέννηση του Χριστού, έδρασε ο Πτολεμαίος ο Αλεξανδρεύς, ο οποίος ξανάβαλε τη γη στο κέντρο του κόσμου.

Ήταν ο τελευταίος μεγάλος αστρονόμος και το γεωκεντρικό του σύστημα διατηρήθηκε 1.500 χρόνια (!) μέχρι τον Κοπέρνικο, τον 17^ο αιώνα.

Μετά τον Αριστοτέλη η  αστρονομία μετατράπηκε σε μια αφηρημένη γεωμετρία των ουρανών και δεν ενδιαφέρονταν πλέον για τη φυσική πραγματικότητα, γιατί εθεωρείτο ότι τα ουράνια σώματα,  θεϊκά από τη φύση τους, υπακούουν σε διαφορετικούς από τους γήινους νόμους.

          Έτσι δημιουργήθηκε μια σχιζοφρενική κατάσταση στο μυαλό των ανθρώπων αλλά και των αστρονόμων οι οποίοι αρνιόνταν και παράλληλα βεβαίωναν το ηλιοκεντρικό σύστημα!

Αυτό που ενδιέφερε κυρίως τον Πτολεμαίο ήταν να αποδειχτεί ότι όλα τα ουράνια φαινόμενα προκαλούνταν από ομοιόμορφες κυκλικές κινήσεις!

 

Ο Νεοπλατωνισμός και βέβαια ο Χριστιανισμός συνέχισαν στον δρόμο αυτόν του διαχωρισμού επιστήμης και θεολογίας, με κύριο εκπρόσωπο τον Άγιο Αυγουστίνο, (354 μ.Χ. – 430 μ.Χ.) στο πρόσωπο του οποίου βρήκε η Δυτική εκκλησία  το μεγαλύτερο πνεύμα της, και ο οποίος καθόρισε την πορεία της γνώσης στην Ευρώπη για αιώνες:

 «Η μόνη επιθυμητή γνώση είναι η γνώση του Θεού και της ψυχής και η έρευνα του βασιλείου της Φύσης δεν προσφέρει κανένα απολύτως κέρδος».

 

Παρόλα αυτά υπήρχαν πάντοτε αυτοί οι οποίοι υποστήριζαν, χωρίς να το διαλαλούν, το ηλιοκεντρικό σύστημα.

          Ο Μεσαίωνας, των εξαθλιωμένων μαζών, των συνεχόμενων  πολέμων, του τρόμου των θανατηφόρων ασθενειών, του αδιάκοπου φόβου της Συντέλειας του κόσμου, της αμαρτίας της σάρκας και της καταδίκης της επιθυμίας για γνώση, δημιουργούσε στον άνθρωπο  τη λαχτάρα  για σταθερότητα και γαλήνη. Όμως η μεσαιωνική σκέψη διχάστηκε, το ίδιο και η κοινωνική συμπεριφορά.

Από τη μια μεριά έχουμε μοναχούς να σχεδιάζουν χάρτες παρουσιάζοντας τη γη ορθογώνια ή ωοειδή και από την άλλη κυκλοφορούσαν χάρτες εκπληκτικής ακρίβειας για τους ναυτικούς της Μεσογείου.

Αφενός ο  Ωριγένης που κόβει τα απόκρυφα μέλη του «για τη δόξα του Θεού», και ο Πλωτίνος με τη ρήση του, «στη σκέψη του σώματός μου κοκκινίζω», και αφετέρου  το καταπιεζόμενο ανθρώπινο ήμισυ που κατέφυγε σε ακρότητες χυδαιότητας και προστυχιάς.

Έτσι αποκόπηκε η θεολογία του Μεσαίωνα από τη Φύση και η πίστη από τη Λογική.

 

Ο Νεοπλατωνισμός, που εισήγαγε στον Χριστιανισμό ο Άγιος Αυγουστίνος επικράτησε από τον 5^ο μέχρι τον 12^ο αιώνα.

Από τον 12^ο μέχρι τον 16^ο ήρθε η σειρά του Αριστοτέλη, ο οποίος ήταν άγνωστος μέχρι τότε.

Οι επιστήμες τα πρώτα 600 χρόνια του Χριστιανισμού ήταν παγωμένες και ανύπαρκτες. Μέχρι τις μεταφράσεις του Αριστοτέλη και των άλλων Ελλήνων επιστημόνων από τους Άραβες μουσουλμάνους, που τα έκαναν γνωστά στην Ευρώπη.

Έχοντας ξαναβρεί τον Ευκλείδη, τον Αριστοτέλη, τον Αρχιμήδη, τον Πτολεμαίο η επιστήμη  ήταν και πάλι σε θέση να ξαναρχίσει το έργο της, μετά από 1000 χρόνια!

Οι άνθρωποι περνούν από την άρνηση σε μια εποικοδομητική θέση απέναντι στη Φύση, με τον συνδυασμό του Αριστοτελισμού με τον Χριστιανισμό.

Η δογματική όμως διδασκαλία του Αριστοτέλη  από τους σχολαστικούς δασκάλους, πέτρωσε την επιστήμη για άλλη μια φορά.

Γιατί ό,τι είπε ο Αριστοτέλης για τις φυσικές επιστήμες δεν ήταν σωστό.

Όταν παραδείγματος χάρη έλεγε, ότι μια πέτρα που πέφτει προς το κέντρο της γης η ταχύτητά της μεγαλώνει, εξαιτίας της ανυπομονησίας της να γυρίσει «σπίτι».

Το σύμπαν του Αριστοτέλη ήταν ένα στατικό σύμπαν, στο οποίο η φυσική κατάσταση των πραγμάτων ήταν να ηρεμούν στη θέση που τους προόριζε η Φύση, εκτός και αν τα κινούσε κάτι άλλο.

Θεωρώντας, a priori, ότι όλα τα όντα, έμψυχα είτε άψυχα, έχουν έναν σκοπό, ανέστειλε την ανάπτυξη της Φυσικής επιστήμης, μέχρι τον Γαλιλαίο.

 

 

Όσον αφορά στην Αστρολογία,

 στους Βαβυλώνιους η επιστήμη  και η μαγεία είναι το ίδιο πράγμα.

          Αργότερα, οι Ίωνες φιλόσοφοι παρέλαβαν την Βαβυλωνιακή Αστρονομία αλλά απέρριψαν την Αστρολογία.

          Αλλά 3 αιώνες μετά, κατά την ελληνιστική εποχή, η Αστρολογία επέστρεψε, όπως εξάλλου και μετά τη διάλυση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

 Στον μεσαίωνα, η αστρολογία και η αλχημία έκλεισαν τον δρόμο στην επιστήμη.

          Το επιχείρημα των συνηγόρων της αστρολογίας τόσο κατά την αρχαιότητα όσο και κατά τον Μεσαίωνα, ήταν  η θέση του Αριστοτέλη  «ό,τι συμβαίνει στον υποσεληνιακό κόσμο προκαλείται και κυβερνάται από τις κινήσεις των ουράνιων σφαιρών».

 

 

Ανακεφαλαιώνει ο Άρθουρ Κέσλερ σχετικά με

 τα κυριώτερα εμπόδια που αναχαίτισαν την πρόοδο της επιστήμης για ένα τόσο μεγάλο διάστημα:

1. Η διαίρεση του κόσμου σε δύο σφαίρες και ο επακόλουθος εγκεφαλικός διχασμός

2. Το γεωκεντρικό δόγμα

3. Το δόγμα της ομοιόμορφης κίνησης σε τέλειους κύκλους

4. Ο χωρισμός της επιστήμης από τα Μαθηματικά και

5. Η αδυναμία των ανθρώπων να συνειδητοποιήσουν ότι όπως ένα σώμα σε ηρεμία έχει μια τάση να διατηρεί την ηρεμία του, έτσι και ένα σώμα σε κίνηση έχει μια τάση να διατηρεί την κίνησή του.