Η Παρηγορία της Φιλοσοφίας

του Αλαίν ντε Μποττόν

Τυχαία το βρήκα και είπα να του ρίξω μια ματιά. 

Κατέληξα να το διαβάσω μονορούφι.

 Με συνεπήρε ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται τα θέματά του.

Με πολύ έξυπνο τρόπο, ο ντε Μποττόν διαλέγει τον κατάλληλο φιλόσοφο που μπορεί να βοηθήσει σε διάφορα προβλήματα τον σύγχρονο αναγνώστη. 

Χρησιμοποιεί τον λόγο του ίδιου του φιλοσόφου αλλά και δικούς του λογικούς συλλογισμούς βασισμένους στο έργο και στη ζωή του κάθε στοχαστή. 

Επιπλέον χρησιμοποιεί χιούμορ και εικόνες για να κάνει το βιβλίο πιο φιλικό ειδικά προς το νεανικό αναγνωστικό κοινό, χωρίς να καταφεύγει σε απλουστεύεις και λαϊκισμούς.

Έτσι έχει επιλέξει τον Σωκράτη- ο οποίος είχε να αντιμετωπίσει μια έντονη αντιδημοτικότητα που τον οδήγησε στο θάνατο- για να πει λόγια παρηγοριάς στον άνθρωπο που βιώνει παρόμοια εχθρική αντιμετώπιση στη σημερινή κοινωνία. Τα επιχειρήματα που αντλεί ο ντε Μποττόν από την Απολογία του Σωκράτη, αποτελούν άριστη επιλογή για παρηγορία στον αντιδημοφιλή.

Στο δεύτερο κεφάλαιο ο Επίκουρος παρηγορεί με τον καλύτερο τρόπο αυτόν που «υποφέρει» από έλλειψη χρημάτων.

Με τον Σενέκα δίνει κουράγιο σε αυτούς που απογοητεύονται εύκολα.

Την κάθε είδους ανικανότητα- πνευματική, σεξουαλική, πολιτιστική- παρηγορεί ο Μονταίν.

Ζητάει βοήθεια για την ερωτική απογοήτευση από τον Σοπενάουερ και για τις δυσκολίες της ζωής γενικά, όσο και αν ακούγεται περίεργο από τον Νίτσε.

Καταπληκτικό για διάβασμα, είτε υπάρχει λόγος, είτε απλώς για ευχαρίστηση.

Housekeeping

by Marilynne Robinson

“My name is Phillip ...” αυτή η αρχή από το Great Expectations μου ήρθε στο μυαλό διαβάζοντας τις πρώτες λέξεις του βιβλίου -και δεν νομίζω πως ήταν συμπτωματικό:

“My name is Ruth. I grew up with my younger sister, Lucille, under the care of my grandmother, Mrs. Sylvia Foster, and when she died, of her sisters-in-law, Misses Lilly and Nona Foster, and when they fled, of her daughter, Mrs. Sylvia Fisher.”

«Με λένε Ρουθ. Μεγάλωσα με την μικρότερη αδερφή μου, Λουσίλ, υπό την κηδεμονία της γιαγιάς μου, κυρίας Σύλβια Φόστερ, και όταν αυτή πέθανε, των κουνιάδων της, δεσποινίδων Λίλυ και Νόνα Φόστερ, και όταν αυτές την κοπάνησαν, της κόρης της, κυρίας Σύλβια Φίσερ.»

Η νεαρή Ρουθ διηγείται την ιστορία τη δική της και της αδερφής της, Lucille, αρχίζοντας από τη στιγμή που η μητέρα τους Hellen, τις έβαλε στο αμάξι της φίλης της μια μέρα και τις εγκατέλειψε στη βεράντα του σπιτιού της μητέρας της, ενώ αυτή έλειπε. Η Hellen δεν είχε καλές σχέσεις με τη μητέρα της από τότε που κλέφτηκε με κάποιον νεαρό και έφυγε από την πόλη τους.

Το όνομα της μυθιστορηματικής αυτής πόλης στα ΒΔ των ΗΠΑ, Fingerbone (!).

Αυτό το μέρος που περιγράφεται με χρώματα ζοφερά, σκοτάδια χωρίς φεγγάρι, η λίμνη, το δάσος, όπου η πρωινή κραυγή των πουλιών είναι ένας μεταλλικός ήχος φόβου, το διαπεραστικό κρύο, που η Ρουθ σκέφτηκε ότι μπορούσε να το νικήσει αγνοώντας το, η υγρασία, το νερό, και ο άνεμος εκείνος «που σκορπάει την παγωμένη ανάσα της λίμνης παντού», είναι το σκηνικό του βιβλίου.

 Ούτε ένα λουλούδι, λίγο φως, ένα κελάιδισμα, ένα γέλιο, μια αγκαλιά, τίποτα.

 Είναι και αυτά τα βουνά που ρίχνουν τη σκιά τους, οι μηλιές στον κήπο που «πέθαναν», το γρασίδι που φτάνει μέχρι τη μέση και οι άστεγοι κάτω από τη γέφυρα που όταν μαγειρεύουν μυρίζει λίγο ψάρι και λίγο λάστιχο, και όσοι περαστικοί από την πόλη που μοιάζουν με φαντάσματα.

 Αλλά ούτε και ο χρόνος της ιστορίας αναφέρεται, παρά μόνο ο τίτλος ενός βιβλίου που βρίσκεται στο σπίτι Not as a stranger, ένα μελόδραμα του Morton Thomson που κυκλοφόρησε το 1954, σηματοδοτεί κάποια χρονικά όρια. Το βιβλίο της Marilynne Robinson Housekeeping κυκλοφόρησε το 1981.

                       President Obama and Marilynne Robinson at the Iowa State Library, Des Moines, September 2015

   

Με καταπληκτική δεξιοτεχνία, η Ρόμπινσον διηγείται την ιστορία της γιαγιάς Σύλβιας και του παππού που δούλευε στους σιδηροδρόμους και σκοτώθηκε απρόσμενα, όταν το τρένο στο οποίο επέβαινε και ενώ αυτό πλησίαζε στο Fingerbone, καθώς διέσχιζε τη γέφυρα της τεράστιας λίμνης δίπλα στο σπίτι του, για κάποιο λόγο εκτροχιάστηκε και έπεσε μέσα στη λίμνη.

 Σώθηκαν μόνο δύο επιβάτες οι οποίοι δεν είδαν σε ποιο σημείο της λίμνης έπεσε το τρένο, λόγω του απόλυτου σκοταδιού της νύχτας εκείνης και έτσι το τρένο δεν βρέθηκε ποτέ, ούτε και οι πνιγμένοι επιβάτες που έμειναν εκεί να στοιχειώνουν τις σκέψεις της Ρουθ και κάθε που έπινε νερό να σκέφτεται τον παππού που βρίσκονταν κάπου στο βυθό της λίμνης, αλλά και τη μητέρα της, η οποία την ημέρα που τις εγκατέλειψε στη βεράντα του πατρικού της και αφού τις έδωσε κρακεράκια να τρώνε μέχρι να γυρίσει η γιαγιά, μπήκε στο αυτοκίνητο της φίλης της και έφυγε αλλά χωρίς κανένας να ξέρει πώς και γιατί, έπεσε με το αυτοκίνητο στη λίμνη και πνίγηκε. Ούτε αυτή βρέθηκε ποτέ.

Η Λουσίλ, πίστευε ότι ήταν ατύχημα, όχι όμως και η Ρουθ.

Είναι και η θεία Συλβί που όταν επιστρέφει στο Fingerbone να αναλάβει την κηδεμονία των εφήβων πια κοριτσιών, κάθεται ακίνητη  στο σκοτάδι του δωματίου ή χάνεται με τις ώρες στη λίμνη και δεν ξέρουν τι κάνει και πού πηγαίνει ή κάθεται αμίλητη κοιτώντας το απόλυτο σκοτάδι. 

Κοιμάται με τα ρούχα και δεν μιλάει ποτέ για τον άντρα που παντρεύτηκε αν και είναι από το Fingerbone.

 Της αρέσει να πηγαίνει στον σταθμό του τρένου και τα κορίτσια φοβούνται ότι θα γυρίσουν μια μέρα από το σχολείο και η θεία θα έχει φύγει για να ταξιδεύει χωρίς να πηγαίνει κάπου συγκεκριμένα, όπως έκανε και πριν γυρίσει στο πατρικό της και αναλάβει το Housekeeping.

Ο λόγος της Ρόμπινσον βαθύς και στοχαστικός, σε βάζει σε σκέψεις.

“The force behind the movement of time is a mourning that will not be comforted”

«Η δύναμη που σπρώχνει το χρόνο, είναι η θλίψη της ψυχής που δεν έχει παρηγοριά»

Οι θρησκευτικές πεποιθήσεις της συγγραφέως και το ενδιαφέρον της για τις ιδέες του Τζων Κάλβιν είναι εμφανείς στις λίγες τελευταίες σελίδες του βιβλίου για να προσδώσουν παρηγοριά στην ανθρώπινη μοίρα, χωρίς όμως τάσεις προσηλυτισμού και διδακτικό ύφος. Παρόλα αυτά θα προτιμούσα το βιβλίο χωρίς αυτές.

Συγκινητικό βιβλίο στο σύνολό του αλλά και στον επίλογό του, ένα τραγούδι στη μοναξιά του ανθρώπου και όπως γράφει στο εξώφυλλο 

“Once alone, it is impossible to believe that one could ever have been otherwise. Loneliness is an absolute discovery.”

«Αν έχεις υπάρξει μια φορά μόνος, αδύνατον να πιστέψεις ότι θα μπορούσες να ήσουν κι αλλιώς.  Η μοναξιά είναι μια απόλυτη ανακάλυψη.»

Το επόμενο βιβλίο στη σειρά είναι το Blood Meridian του Cormac McCarthy.

The Woman Warrior

by Maxine Hong Kingston

Η Kingston, Αμερικάνα κινεζικής καταγωγής (δεύτερης γενιάς) διηγείται, σε ξεχωριστά κεφάλαια που δεν φαίνονται να έχουν μια συνέχεια αλλά μοιράζονται κοινούς αφηγητές, τη ζωή τη δική της, στη δυτική ακτή των ΗΠΑ σε μια Chinatown, και των δικών της, ανακατεύοντας στη διήγησή της παλιούς κινέζικους μύθους, όπως αυτόν της Φα Μου Λαν και παραλληλίζοντας συμπεριφορές.

Πρώτος ήρθε στην Αμερική ο πατέρας της, πριν γίνει η Κίνα Λαϊκή Δημοκρατία (1949), για να δουλέψει και να μαζέψει χρήματα για το εισιτήριο της γυναίκας του και των δύο παιδιών τους, που έμειναν στο χωριό τους στην Κίνα. 

Η γυναίκα του και μητέρα της Κίνγκστον, η Brave Orchid (Γενναία Ορχιδαία), είναι μια δυναμική γυναίκα που όταν μένει μόνη στην Κίνα επί 10 χρόνια περιμένοντας και αφού χάσει τα δύο παιδιά της, σπουδάζει «ιατρική» και γίνεται ένα είδος σαμάνου. Αποκτάει μεγάλο σεβασμό από τους κατοίκους της περιοχής.

Όταν συναντάει τον άντρα της κάπου στην Καλιφόρνια μετά από 10 χρόνια το 1940, ξαναδημιουργούν μια οικογένεια με 6 παιδιά, με την Κίνγκστον να είναι το πρώτο.

Σε κάθε ένα κεφάλαιο διηγείται μια ιστορία από αυτές που άκουγε από την μητέρα της και της στοίχειωναν την παιδική ηλικία και όχι μόνο. Το πρώτο κεφάλαιο με τίτλο “No-name Woman” , αναφέρεται σε μια θεία που δεν γνώρισε ποτέ, αδερφή του πατέρα της και το βιβλίο αρχίζει έτσι:

“ ‘You must not tell anyone’, my mother said, ‘what I am about to tell you. In China your father had a sister who killed herself. She jumped into the family well’.”

«Δεν πρέπει να το πεις σε κανένα», είπε η μητέρα μου, «αυτό που θα σου πω. Στην Κίνα ο πατέρας σου είχε μια αδερφή που αυτοκτόνησε. Βούτηξε στο πηγάδι της οικογένειας».

Και αναπτύσσει έναν φεμινιστικό λόγο, περιγράφοντας τη ζωή αυτής της θείας και πώς ξεγράφτηκε από την οικογένειά της για πράγματα που της συνέβησαν χωρίς να τα έχει επιλέξει.

Στα επόμενα κεφάλαια διηγείται άλλες ιστορίες που επίσης άκουσε από την μητέρα της. Για την ίδια την μητέρα της, για μια άλλη θεία που έρχεται να ζήσει μαζί τους μετά την Κομμουνιστική Επανάσταση, για να πει μια δική της καταπληκτική ιστορία στο τελευταίο κεφάλαιο για μια γυναίκα ποιήτρια που την κλέβει ένας βάρβαρος και την παίρνει μακρυά από την Κίνα όπου όμως αυτή ξαναγυρίζει με όμορφα τραγούδια από την ξένη χώρα. Έτσι κλείνει με το συνταίριασμα των δύο διαφορετικών πολιτισμών, όπως αυτή το εισέπραξε στη ζωή της.

Η Κίνγκστον κατηγορήθηκε όμως από την Κινεζο-Αμερικανική κοινότητα ότι αμαύρωσε τους παραδοσιακούς κινέζικους μύθους χρησιμοποιώντας τους στη λογοτεχνία της με τρόπο ώστε να γίνει αρεστή στους Αμερικανούς και ότι υπερέβαλλε όσον αφορά στο μισογυνισμό των Κινέζων αλλά και των Αμερικανο-Κινέζων.

 Ούτως ή άλλως είναι μια αγωνίστρια των δικαιωμάτων της γυναίκας από τις πιο μαχητικές – το βιβλίο γράφτηκε το 1976 – και όχι μόνο. Το 2003 σε μια διαδήλωση διαμαρτυρίας κατά του πολέμου συνελήφθη και κλείστηκε στη φυλακή μαζί με άλλους συγγραφείς.

Στο εν λόγω βιβλίο κάνει κριτική και στην ρατσιστική συμπεριφορά των Αμερικανών απέναντι στους μετανάστες και επίσης αναφέρεται και στην κομμουνιστική Κίνα όπου επίσης κάνει διπλή κριτική, αναφερόμενη θετικά στην προσπάθεια του Μάο να εξισώσει τη γυναίκα με τον άντρα και να απαλείψει την μεταφυσική αντίληψη των πραγμάτων από τον λαό. 

Φυσικά είναι κατά του κομμουνισμού χωρίς να επεκτείνεται στα πολιτικά θέματα, παρά μόνο με αναφορές.

Λέγεται ότι είναι το πιο πολυδιδαγμένο βιβλίο λογοτεχνίας στα κολέγια στις ΗΠΑ.

 Είναι το 9ο βιβλίο της σειράς μαθημάτων The American Novel since 1945 που μπορείτε να παρακολουθήσετε εδώ 

http://oyc.yale.edu/english/engl-291#sessions

Το επόμενο βιβλίο είναι της Marilynne Robinson, Housekeeping.