«Το 13ο Σύνταγμα του Ε.Λ.Α.Σ» Η εθνική αντίσταση στο Κιλκίς του Κώστα Τσανικλίδη

 

Ο Κώστας Τσανικλίδης γεννήθηκε στον Πόντο το 1915. Τον πατέρα του δεν τον γνώρισε, γιατί πέθανε στα αμελέ ταμπουρού (τάγματα εργασίας), όταν ήταν 6 μηνών.

Ήρθε στην Ελλάδα με το ορφανοτροφείο της Αμερικανικής Περίθαλψης και αντάμωσε τη μητέρα του ένα χρόνο μετά στο χωριό Κάτω Θεοδωράκι του νομού Κιλκίς.

Μπήκε στη Φυσικομαθηματική Σχολή Αθήνας και το 1939 καλείται να υπηρετήσει στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών Σύρου.

Υπηρέτησε στον Ε.Λ.Α.Σ με το βαθμό του καπετάνιου Λόχου Μηχανημάτων.

Μετά τη Βάρκιζα πιάνεται και καταδικάζεται σε 20 χρόνια. Αποφυλακίζεται στις 10/9/1960.

 

Το βιβλίο προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα όποια και αν είναι η οπτική μας γωνία: Υπερηφάνεια για όλους αυτούς που δε λογάριασαν τη ζωή τους προκειμένου να φύγουν οι κατακτητές αλλά επίσης και μεγάλη πικρία και πόνο για τις συγκρούσεις των Ελλήνων μεταξύ τους κατά τη διάρκεια της κατοχής, τις οποίες συνδαύλιζαν οι Γερμανοί αλλά και οι Άγγλοι αργότερα.

Ο  Τσανικλίδης περιγράφει με παραστατικό τρόπο τις μάχες στα βουνά Κρούσσια , Πάικο, Βέρμιο, τις ατέλειωτες πορείες του συντάγματος στην ευρύτερη περιοχή από πέρα από τον Αξιό ποταμό μέχρι την Ιερισσό της Χαλκιδικής και τα χωριά των Σερρών άλλοτε κυνηγώντας τους Γερμανούς και τους Βουλγάρους και άλλοτε οπισθοχωρώντας δεχόμενοι επίθεση από αυτούς. Στα σημεία όμως που περιγράφονται οι συμπλοκές με τους «παοτσίδες» όπως τους αποκαλεί (έτσι έχω ακούσει να αποκαλούνται οι ανήκοντες στην εθνικιστική ομάδα ΠΑΟ και από τη γιαγιά Αφροδίτη ) πιάνει κανείς τον εαυτό του να θυμώνει, όσο κι αν προσπαθεί να δει με λογική και όχι συναισθηματική ματιά τα πράγματα, γιατί οι ομάδες αυτές έρχονται με οπλισμό από τους κατακτητές και συχνά μαζί με γερμανικό στρατό εναντίον των ομοεθνών τους μαχητών του Ε.Λ.Α.Σ. κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της χώρας πριν από τον εμφύλιο!

Περιγράφει την πείνα και τη δίψα που είχαν να αντιμετωπίσουν , τα χωριά που τους προμήθευαν με τρόφιμα από το υστέρημά τους αλλά και εκείνα που τα ανάγκαζαν να τους δώσουν λίγο ψωμί και τυρί με την απειλή των όπλων. «Καθάρισα μια πατάτα απ΄τα χώματα, έβαλα ένα σπυρί αλάτι στο στόμα μου, και έφαγα την πατάτα σαν μήλο. Ήταν από τα πιο νόστιμα φαγητά που έχω φάει. Τι θεριό είναι η πείνα».

Αλλού αναφέρεται σε έναν άλλο εχτρό, ανίκητο: «Στο Βέρμιο πήγαμε πρώτα στο λημέρι του καπετάν Ακρίτα. Είχαμε και μεις ψείρες αλλά εκείνο που είδα εκεί ήταν άλλο πράμα… οι ψείρες περπατούσαν πάνω στα χόρτα και ήταν τόσο πεινασμένες που μόλις καθίσαμε κάτω να ξεκουραστούμε όρμησαν κυριολεκτικά επάνω μας και ξυνόμασταν μέχρι να ματώσει το κορμί μας. Η ψείρα, όπως και στην Αλβανία, ήταν ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζαμε. Για να ανακουφιστούμε, μόλις ανάβαμε φωτιά, η πρώτη μας δουλειά ήταν να βγάλουμε τα ρούχα μας και να τα κρατάμε επάνω στη φωτιά, οπότε έπεφταν οι ψείρες μέσα στη φωτιά και έσκαγαν…συχνά κάναμε και καλαμπούρια, η δικιά μου έσκασε σαν ατομικός όλμος, η δική μου πιο θρεμμένη έσκασε σαν βλήμα πυροβολικού».

Αλλά το χειρότερο ήταν όταν έδιναν μάχες Έλληνες με Έλληνες. Οι παοτσίδες με πληθώρα όπλων και πυρομαχικών από τους κατακτητές,  πολύ συχνά ακούγονταν στα βουνά να φωνάζουν «Γκουτ ανταρτ» για να μην τους πειράξουν οι γερμανοί ή πήγαιναν στα απελευθερωμένα χωριά όταν οι ελασίτες δεν ήταν εκεί και σκότωναν, βίαζαν και βασάνιζαν αθώους κατοίκους. (Έχω ακούσει και γω ιστορίες από τη γιαγιά Αφροδίτη και τις κόρες της για αυτά που υπέστησαν από παοτσίδες όσο ο παππούς πολεμούσε τους κατακτητές! Δε θέλω να αναφερθώ εδώ.)

Ο Τσανικλίδης αρχίζει το βιβλίο του με πληροφορίες σχετικά με τον πληθυσμό του Νομού Κιλκίς, που αποτελούνταν από πόντιους πρόσφυγες στην πλειοψηφία  και τελειώνει με τον ύμνο του 13^ου Συντάγματος του Ε.Λ.Α.Σ  και άλλα τραγούδια που τραγουδούσαν στα βουνά για να ξορκίσουν το φόβο τους και να διαλαλήσουν τα ιδανικά για τα οποία οι πιο πολλοί δεν δίστασαν να δώσουν και τη ζωή  τους. Και κλείνει με τα ονόματα αυτών που αγωνίστηκαν ανιδιοτελώς στα βουνά του Κιλκίς και στο 13^ο Σύνταγμα. Ανάμεσά τους και το όνομα του παππού που δε γνώρισα αλλά αγάπησα και θαύμασα τις πράξεις του:

Ιγνατιάδης Στυλιανός του Γιώργου,

έπεσε στο ΔΣΕ.

 

 

«Νύχτες Πανούκλας»

του Ορχάν Παμούκ

 

Το αριστουργηματικό αυτό έργο του Τούρκου Νομπελίστα λογοτέχνη, Ορχάν Παμούκ κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην Τουρκία τον Μάρτιο του 2021.

[Αυτό έχει σημασία γιατί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε την πανδημία του κορονοϊού Sars-CoV-2 τον Μάρτιο του 2020 – πολύ λίγος χρόνος για να ληφθούν υπόψιν τα τεκταινόμενα της νέας πανδημίας στη συγγραφή του βιβλίου του Παμούκ. Ο ίδιος σε συνέντευξή του στους New York Times δήλωσε ότι δούλευε την ιστορία αυτή στο μυαλό του εδώ και 30 χρόνια].

Στην εισαγωγή του βιβλίου, την οποία υπογράφει με το όνομα Μίνα Μίγκερ, διαβάζουμε «λόγια» του ίδιου του Ορχάν Παμούκ. Αρχίζει το 911 σελίδων βιβλίο του, «Αυτό είναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα και συνάμα ένα βιβλίο ιστορικό γραμμένο σαν μυθιστόρημα».

Ένα ατμόπλοιο αναχωρεί από την Ισταμπούλ το 1901 με προορισμό την Αλεξάνδρεια. Αν ταξίδευε τέσσερις μέρες προς το νότο, περνούσε το νησί της Ρόδου και ταξίδευε άλλη μισή μέρα με κατεύθυνση την Αλεξάνδρεια οι επιβάτες θα έβλεπαν από μακριά το πανέμορφο – φανταστικό - νησί Μίνγκερ, ένα «σμαράγδι από ροδαλή πέτρα, όπως το περιγράφει ο Όμηρος στην Ιλιάδα». Ένα ειδυλλιακό νησί, τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όπου ζουν Έλληνες, Τούρκοι, Λεβαντίνοι, Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι.

Εκεί με απίστευτα συναρπαστική αφήγηση διαβάζουμε, βλέπουμε, ακούμε και σχεδόν μυρίζουμε την ομορφιά του νησιού, την ιστορία του και κυρίως τη θανατερή μοναξιά του την περίοδο της πανδημίας πανούκλας, τότε που πέθαιναν εκατοντάδες κάτοικοι του νησιού, Ρωμιοί – αν και οι πιο πλούσιοι από αυτούς το είχαν εγκαταλείψει στην αρχή της πανδημίας, τραβώντας προς Κρήτη, Θεσσαλονίκη ή Σμύρνη- Τούρκοι και Μιγκεριανοί.

Πρωταγωνιστής εκτός σκηνής ο Αμπντούλχαμίτ Β΄ (1842-1918) ο σουλτάνος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας την εποχή που οι Δυτικοί την περιγράφουν ως «ο Μέγας Ασθενής», ο οποίος είχε μεγάλη αγάπη για τα αστυνομικά μυθιστορήματα του Κόναν Ντόυλ με τον Σέρλοκ Χόλμς, και παίζει παιχνίδια για δικούς του φόνους που είναι δύσκολο να διαλευκανθούν.

Ένα πολυεπίπεδο έργο, όπου η Ιστορία εμπλέκεται με τη μυθοπλασία.

Ιστορία: Ο Αμπντούλ Χαμιντ Β΄έχει αποκλείσει στο παλάτι Γιλντίζ τον πρώην σουλτάνο και αδερφό του Μουράτ τον Ε΄. Μία κόρη του οποίου, κεντρικό πρόσωπο στην ιστορία του Παμούκ, βγαίνει από την απομόνωση μετά από 20 χρόνια για να την παντρέψει ο σουλτάνος με τον διάσημο γιατρό Νουρί πασά.

Μυθοπλασία: Ακολουθούμε το αγαπημένο ζευγάρι στο ταξίδι του για την Κίνα που όμως κάνει μια πολύχρονη στάση στο νησί Μίνγκερ! Ο σουλτάνος αναθέτει στον γιατρό Νουρί να διαλευκάνει ένα φόνο, όμως η πανδημία της πανούκλας εξαπλώνεται στο νησί..

 

Μερικούς μήνες μετά την έκδοση του καινούριου αυτού βιβλίου του Ορχάν Παμούκ, ασκήθηκε δίωξη κατά του συγγραφέα με την κατηγορία της προσβολής του Κεμάλ Ατατούρκ και της τουρκικής σημαίας.

Είναι επειδή με αφορμή την πανδημία ο Παμούκ αναπαριστά την πορεία που διένυσε η Τουρκική Δημοκρατία όταν ο Κεμάλ Ατατούρκ, που είναι ο Λοχαγός Κιαμίλ του βιβλίου, κήρυξε την ανεξαρτησία της Τουρκίας από τον Σουλτάνο;

Σίγουρα ο Ορχάν Παμούκ αναφέρεται μέσα από την μυθοπλασία του στις περιπέτειες που είχε να αντιμετωπίσει η χώρα του από το 1920 μέχρι σήμερα για να εδραιώσει τη Δημοκρατία.

Αναφερόμενος στο σήμερα, γράφει: « Όταν το 2008 η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε υποψήφια για ένταξη χώρα το Μίνγκερ, έγινε δυσκολότερο για το κράτος να φιμώσει όχι μόνο τους μετριοπαθείς σαν εμένα, αλλά και πολλούς από τους αντιφρονούντες που είχε ρίξει στις φυλακές, τους αριστερούς ή όσους σχολίαζαν αρνητικά την εγκληματική αρπαγή των περιουσιών που ανήκαν στα τουρκικά και ρωμαίικα ευαγή ιδρύματα.

» Όταν έπειτα από επιστολές διαμαρτυρίας που έγραψα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και χάρη στη βοήθεια από «φιλελεύθερους υπουργούς φιλικών οικογενειών – στη χώρα μου ο ισχυρός φίλος είναι πάντα η καλύτερη ασπίδα προστασίας – επιτέλους απέκτησα καινούριο μιγκεριανό διαβατήριο, πήρα το πρώτο αεροπλάνο για το νησί και κατάλαβα αμέσως μόλις βγήκα από το αεροδρόμιο «Διοικητής Κιαμίλ» ότι μυστικοί αστυνομικοί θα παρακολουθούν κάθε βήμα μου…»

Ο συγγραφέας αναδεικνύει επίσης τις μορφωτικές και οικονομικές διαφορές ανάμεσα στον μουσουλμανικό και χριστιανικό πληθυσμό. Οι περισσότεροι μουσουλμάνοι κάτοικοι του νησιού ακολουθούσαν τις συμβουλές των θρησκευτικών ηγετών τους και όχι τις οδηγίες για την καραντίνα, κουνώντας τα προσευχοχάρτια που μοίραζε ο Χότζας! ( αυτό κάτι μου θυμίζει). Ενώ η πλειοψηφία των χριστιανών συμμορφώνονταν με τις οδηγίες των γιατρών. Αλλά και οι ανώτεροι Οθωμανοί διοικητικοί υπάλληλοι  δεν υποστήριζαν την ανερχόμενη αστική τάξη των χριστιανών που ήταν υπέρμαχοι της ισότητας, της ελευθερίας και της τεχνολογικής προόδου.

Σε συνέντευξή του στην Καθημερινή ο Ορχάν Παμούκ δηλώνει: « Το κυβερνών κόμμα, το κόμμα του Ερντογάν, εξυμνεί την Οθωμανική Αυτοκρατορία, εξυμνεί τις νίκες της επί των χριστιανών, την πρώιμη ιστορία της, το πώς οι Οθωμανού κυριαρχούσαν στα Βαλκάνια και σε Ευρωπαϊκά εδάφη, κατακτώντας κάθε μέρα κι ένα καινούριο χριστιανικό κράτος. Η απάντησή μου είναι ότι και μένα μου αρέσει η Οθωμανική Αυτοκρατορία, αλλά όχι όπως στον Ερντογάν. Όχι με αυτόν τον μιλιταριστικό, εθνικιστικό τρόπο. Μου αρέσει η ρομαντική ατμόσφαιρα που μου προσφέρει η Οθωμανική εικονογραφία, αλλά στο μυθιστόρημα γράφω και για τις ήττες της αυτοκρατορίας, για τη διάλυση του γραφειοκρατικού συστήματός της, για το πώς οι Οθωμανοί διώχτηκαν από τα νησιά, τις επαρχίες και τις περιοχές που έχασαν, όπως τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Σερβία, την Ελλάδα ή κάποιες αραβικές χώρες. Αντί να εξυμνώ την επιθετικότητα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θέλω να γράψω για τη μελαγχολική διάλυσή της».

Όπως και να το δει κανείς, οι «Νύχτες Πανούκλας» είναι ένα αριστουργηματικό λογοτεχνικό έργο και ο Ορχάν Παμούκ ένας σπουδαίος σύγχρονος συγγραφέας.