Πάπυρος IRENE VALLEJO

 

Η Ιρένε Βαγέχο γεννήθηκε το 1979 στη Σαραγόσα και σπούδασε Κλασική Φιλολογία στη Σαραγόσα και τη Φλωρεντία. Είναι συγγραφέας μυθιστορημάτων, δοκιμίων και παιδικών βιβλίων.

Το βιβλίο της «Πάπυρος: Η Περιπέτεια του Βιβλίου από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα» γνώρισε μεγάλη επιτυχία διεθνώς αφού μεταφράστηκε σε περισσότερες από 30 χώρες και έχει πάρει σημαντικά βραβεία.

Αυτά διαβάζουμε στο εξώφυλλο του βιβλίου της δίπλα σε μια φωτογραφία ενός γλυκύτατου «κοριτσιού» που αναρωτιέσαι τι μπορεί να έχει γράψει μία τόσο νεαρή γυναίκα γι' αυτό το τεράστιο, τόσο σημαντικό θέμα, το βιβλίο.

Σε ξαφνιάζει από την πρώτη σελίδα με την περιγραφή μιας ζωηρής εικόνας, καβαλάρηδων αρματωμένων που σαρώνουν τους δρόμους έξω από την αρχαία Αθήνα με τους διστακτικούς, φοβισμένους χωρικούς να τους βλέπουν να περνούν και να χάνονται προς την αρχαία πόλη. Είναι οι απεσταλμένοι του Πτολεμαίου, ο οποίος θέλοντας να εκπληρώσει το όνειρο του Αλέξανδρου, οργάνωσε έναν αγώνα συλλογής όλων των βιβλίων που υπήρχαν στον «κόσμο» για τη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. 

Δοκίμιο θεώρησες ότι θα διάβαζες πάνω στο θέμα του τίτλου αλλά μια υπέροχη ιστορία πετάχτηκε ολοζώντανη μπροστά στα μάτια σου που διατρέχουν τις γραμμές του βιβλίου. Εξάλλου θα ακολουθήσουν κι άλλες πολλές ιστορίες φανταστικές ή αληθινές –πάντα ενδιαφέρουσες - από το μακρινό παρελθόν της περιπέτειας του βιβλίου.

Ένας φόρος τιμής σε όλους τους «ανώνυμους ήρωες» που συνέβαλαν στη δημιουργία και την προστασία των βιβλίων μέσα στον χρόνο. Σε αυτούς που διέσωσαν τις ιδέες αλλά και τις ιστορίες των ανθρώπων πριν από μας. Από την λήθη του χρόνου. Αλίμονο, αν δεν υπήρχαν όλοι αυτοί που δημιούργησαν τη γραφή από το μηδέν και χάραξαν πάνω στις πέτρες και τον πηλό – άφθονο  στη Μεσοποταμία – τις ιδέες και τις ιστορίες τους, το πέρασμά τους από τον κόσμο που σήμερα ονομάζουμε δικό μας.

Μια συλλογική περιπέτεια από χιλιάδες πρόσωπα που τα ονόματά τους δεν έμειναν στην ιστορία: «..αφηγήτριες, γραφείς, εικονογράφοι, μεταφραστές, πλανόδιοι πωλητές, δασκάλες, λόγιοι, κατάσκοποι, εξεγερμένοι, μοναχές, σκλάβοι, τυχοδιώκτριες…», άντρες και γυναίκες που διέσωσαν τη γνώση από  κάθε είδους καταστροφή, από τη φωτιά και την υγρασία μέχρι «τα σαγόνια των εντόμων». Από την κάθε λογής λογοκρισία. Από τη λήθη που επιφέρει ο χρόνος.

Η Βαγέχο μας ταξιδεύει στις εύφορες κοιλάδες της Μεσοποταμίας να μας δείξει τις απαρχές μιας ήσυχης επανάστασης στο δεύτερο μισό του 8^ου π.Χ. αιώνα που άλλαξε τη σχέση της μνήμης μας με το χρόνο. Την ανακάλυψη του αλφάβητου. Μετά από αυτό τίποτα δεν ήταν το ίδιο. Πριν από τη γραφή ήταν ο κόσμος της προφορικότητας, για τον οποίο μαθαίνουμε από τα γραπτά κείμενα.

Αρχαίες ελληνικές πόλεις, η ελληνιστική εποχή, που χτίζει τις πρώτες δημόσιες βιβλιοθήκες για όλους και μετά η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, καταγράφουν τη δική του πολιτισμική ιστορία για να διαμορφώσουν τον κόσμο τον δικό μας, σήμερα.

Αναφέρεται στα υλικά που χρησιμοποιήθηκαν για τη γραφή – εξ ου και ο τίτλος του βιβλίου της -  τα είδη των βιβλίων που υπήρξαν, τη μοναδική βιβλιοθήκη του κλασικού κόσμου, που σώζεται στο Ερκουλάνεουμ (Ηράκλειο) που μαζί με την Πομπηία στον κόλπο της Νάπολης θάφτηκε κάτω από τη λάβα του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. με μια συλλογή 2000 απανθρακωμένων παπύρων σε έπαυλη που ανήκε στον πεθερό του Ιούλιου Καίσαρα, μέχρι τη σημερινή μορφή των ηλεκτρονικών βιβλίων των «φτιαγμένων από φως».

Ένα βιβλίο για όσους αγαπούν τα βιβλία, που αξίζει τα βραβεία του.

 

A Thousand Spledid Suns

 by Khaled Hosseini

Ο εξηντάχρονος Ρασίντ παντρεύεται τη 15χρονη Μαριάμ αλλά αυτή «κάνει το λάθος» να μη μπορεί να τεκνοποιήσει. Μετά από χρόνια ο ίδιος σώζει από τα χαλάσματα του σπιτιού της, όπου σκοτώνεται η οικογένειά της,  μια άλλη 15χρονη την οποία επίσης παντρεύεται. Υφίσταται όμως και αυτή τη βία από τον σωματώδη και ζωώδη Ρασίντ . Το δικό της λάθος: γέννησε ένα κορίτσι. Μέχρι που οι δύο γυναίκες…..

Διαβάζοντάς το νιώθεις να υφίστασαι όλη τη βία, το ξύλο, την αδικία, τον φόβο, την καρτερία, την ανεκτικότητα, το κράτημα της ανάσας των δύο γυναικών κάτω από τη μπούργκα τους.

 Δεν τη φορούσαν πάντα. Μεγάλωσαν σε μια κοινωνία που οι γυναίκες – τουλάχιστον στην πρωτεύουσα Καμπούλ – είχαν ζηλευτές θέσεις εργασίας και προσωπική ζωή ανθρώπινη. Με τους καινούργιους εξουσιαστές, τους ταλιμπάν, έχασαν τη ζωή τους: Απαγορεύονταν να δουλεύουν, να βγαίνουν έξω από το σπίτι χωρίς έναν άντρα, ενώ μέσα στο σπίτι ο άντρας είχε κάθε δικαίωμα στο σώμα και στην ψυχή τους.  Η πλήρης περιφρόνηση της γυναίκας.

Διαβάζοντας την ιστορία του γιατρού Khaled Hosseini δε λυπάσαι, δε θυμώνεις απλά, μόνο πυροδοτείται μια ανάγκη ειρηνικής «συμμετοχής» σε αυτόν τον αγώνα, με όποιον τρόπο.

ΑΡΧΑΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ 4

 

ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ – ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΥ ΚΑΙ ΡΩΜΗ

 

v Ελληνιστικοί χρόνοι (323 – 30 π. Χ.)

(3 τελευταίοι προχριστιανικοί αιώνες).

Η εποχή αυτή αρχίζει με τον θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου το 323π.Χ. μέχρι την κατάληψη της Αιγύπτου από τους Ρωμαίους το 30π. Χ.

·        Η Αλεξάνδρεια ιδρύθηκε από τον Μ. Αλέξανδρο το 331π.Χ. και γρήγορα εξελίχτηκε σε οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο. Την κατοικούσαν Έλληνες, Αιγύπτιοι και Εβραίοι. Η ανάπτυξή της οφειλόταν κυρίως στο μεγάλο λιμάνι, γνωστό από το νησάκι Φάρο που βρισκόταν στην είσοδό του και το προστάτευε. Πάνω στο νησάκι κατασκευάστηκε ένα από τα 7 θαύματα, ένας πύργος που είχε στην κορυφή του φανό για να διευκολύνει την είσοδο των πλοίων στο λιμάνι.

Μουσείο – Βιβλιοθήκη.

Στη βιβλιοθήκη εργάζονταν οι γραμματικοί, άνθρωποι με φιλολογική παιδεία, που ασχολήθηκαν με την καταγραφή και τον σχολιασμό των κειμένων των αρχαίων συγγραφέων. Εύκολη γραφική ύλη, ο πάπυρος. Τα χειρόγραφα υπολογίζονται σε μισό εκατομμύριο.

 

·        Η Αντιόχεια, ιδρύθηκε το 300π.Χ. από τον Σέλευκο, τον βασιλιά της Συρίας.

                                        Πέργαμος

·        Η Πέργαμος, η πρωτεύουσα του κράτους των Ατταλιδών στη Μ. Ασία είχε επίσης βιβλιοθήκη με 200.000 περίπου χειρόγραφα. Η έλλειψη παπύρου οδήγησε στην ανακάλυψη της περγαμηνής, που προέρχεται από την επεξεργασία του εμβρύου της κατσίκας.

 

·        Πολύβιος, ιστορικός προς τα τέλη της ελληνιστικής περιόδου.

 

·        Ζήνων, στωικός. Σύμφωνα με τις απόψεις του η ζωή έχει μικρή αξία, γι αυτό ο άνθρωπος πρέπει να είναι αυτάρκης και εγκρατής. Η ευτυχία του δεν εξαρτάται από τα επίγεια.

 

·        Επίκουρος, σε μια ειδυλλιακή περιοχή της Αθήνας που ονομάζονταν Κήπος, δίδασκε ότι η γνώση της φύσης βοηθάει τον άνθρωπο να απαλλαγεί από τον φόβο και να εξασφαλίσει την ψυχική ηρεμία του. Μόνο με την πνευματική κυρίως απόλαυση είναι δυνατόν ο άνθρωπος να οδηγηθεί στην ευτυχία.

 

·        Ο Ερατοσθένης, κατασκεύασε έναν παγκόσμιο χάρτη, σημαντικό επίτευγμα για τους χρόνους εκείνους.

 

·        Ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης, κατόρθωσε να φτάσει μέχρι το βορειότερο άκρο της Αγγλίας.

 

·        Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος διατύπωσε για πρώτη φορά τη θεωρία περί της σφαιρικότητας της γης και τη διπλή κίνησή της, γύρω από τον άξονά της και γύρω από τον ήλιο.

 

·        Ο Ευκλείδης, ο σπουδαιότερος μαθηματικός, γνωστός από το έργο του «Στοιχεία», το πιο διαδεδομένο και διαβασμένο βιβλίο μετά την Αγία Γραφή.

 

                                    Αρχιμήδης

·        Ο Αρχιμήδης ο Συρακούσιος, καλλιέργησε τις φυσικές επιστήμες.

 

 

v Ρώμη

·        Η ρωμαϊκή παράδοση ανάγει την ίδρυση της Ρώμης στον Ρωμύλο, απόγονο του Αινεία, που ήρθε στην Ιταλία μετά την πυρπόληση και την καταστροφή της Τροίας από τους Έλληνες. Η ίδρυσή της τοποθετείται στο 753π.Χ.. Υπήρχαν όμως μικροί οικισμοί στη θέση αυτή από τον 10^ο μέχρι τον 8^οαι.π.Χ. που πιθανόν η δημιουργία τους να οφείλεται στους Ετρούσκους.

Στα τέλη του 6^ουαι.π.Χ.  οι κάτοικοι της περιοχής επαναστάτησαν και έδιωξαν τους Ετρούσκους από την περιοχή τους.

Ίσως τα πρώτα χρόνια από την ίδρυση της Ρώμης κάποιοι από τους βασιλιάδες που κυβέρνησαν να ήταν Ετρούσκοι.

Η περίοδος της βασιλείας διαρκεί μέχρι το 509π.Χ. οπότε έχουμε εξέγερση των πατρικίων (Ρωμαίοι που ανήκαν στις παλαιές μεγάλες οικογένειες). Η πολιτειακή μεταβολή συμπίπτει με την απομάκρυνση των Ετρούσκων. Το νέο πολίτευμα που εγκαθιδρύθηκε οι Ρωμαίοι το ονόμαζαν Δημοκρατία (Res publica), στην πραγματικότητα όμως επρόκειτο για αριστοκρατικό καθεστώς, αφού την εξουσία την είχαν πλέον οι πατρίκιοι.

 

·        Μετά το τέλος του Β Καρχηδονιακού πολέμου (201π.Χ.) η Ρώμη παρεμβαίνει στις υποθέσεις και τα προβλήματα του ελληνιστικού κόσμου. Μέχρι το τέλος του 1^ουαι.π.Χ. τα ελληνιστικά βασίλεια των Σελευκιδών και των Πτολεμαίων τελικά υπέκυψαν στους Ρωμαίους

 

·        Με τον 3^ο Καρχηδονιακό πόλεμο (149-146π.Χ.) και την καταστροφή της ένδοξης φοινικικής αποικίας, οι Ρωμαίοι κυριάρχησαν στη θάλασσα.

 

·        Από τις ελληνικές πόλεις των αποικιών της Δύσης η μόνη που αντιστάθηκε στους Ρωμαίους ήταν ο Τάραντας και όταν κατελήφθη και αυτός το 272π.Χ. ολοκληρώθηκε η κατάκτηση της Κάτω Ιταλίας.

 

 

·        Η κατάληψη της Μακεδονίας από τους Ρωμαίους έγινε το 168π.Χ.

 

·        148π.Χ. Η Μακεδονία, η Ήπειρος, η Θεσσαλία και η νότια περιοχή της Ιλλυρίας αποτέλεσαν οριστικά ενιαία ρωμαϊκή επαρχία με το όνομα Μακεδονία.

 

·        Η Αχαϊκή Συμπολιτεία, σχεδόν ολόκληρη η Πελοπόννησος, κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους το 146π.Χ. Η Κόρινθος καταστράφηκε από τα θεμέλια.

 

·        86π.Χ. υποταγή της Αθήνας στους Ρωμαίους.

 

·        Οι Ρωμαίοι ως τα τέλη του 2^ουαι.π.Χ. κυριάρχησαν σε όλες τις ακτές της ανατολικής και Δυτικής Μεσογείου και μετέτρεψαν τη Μεσόγειο σε «Ρωμαϊκή λίμνη» την mare nostrum.

 

·        Τον 2^οαιπ.Χ. γράφει ο Πολύβιος ότι ο πληθυσμός στην Ελλάδα μειώθηκε και η γεωργική παραγωγή αντιμετώπισε δυσχέρειες λόγω της εγκατάλειψης της υπαίθρου.

 

·        Μετά τις μεγάλες κατακτήσεις που έφεραν πλούτο και ευημερία στον ρωμαϊκό λαό, ξέσπασε μια σειρά από εμφύλιες συγκρούσεις που διήρκεσαν περισσότερο από έναν αιώνα. Έγιναν μεταρρυθμίσεις και πολλές πολιτειακές αλλαγές οι οποίες στο τέλος κατέλυσαν το δημοκρατικό πολίτευμα.

 

 

 

Οι Ιταλιώτες επαναστάτησαν με σκοπό να δημιουργήσουν ένα νέο κράτος που να περιλαμβάνει όλη την Ιταλία. Έτσι απέκτησαν όλοι οι κάτοικοι της Ιταλίας το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη και η Ρώμη έπαψε να είναι η κυρίαρχη πόλη-κράτος με υπηκόους τους άλλους κατοίκους της Ιταλίας. Έγινε πλέον η πρωτεύουσα του ενοποιημένου κράτους με πολίτες όλους τους Ιταλιώτες που κατοικούσαν ως τον Ρουβίκωνα ποταμό (μικρός ποταμός στη βόρεια Ιταλία που χύνεται στην Αδριατική θάλασσα). Στο τεράστιο κράτος δεν είναι εύκολο η πολιτική δύναμη να εξασφαλιστεί με την ψήφο του λαού, κι έτσι χρησιμοποιείται η δύναμη των όπλων.

 

 

·        Μετά τις μεγάλες κατακτήσεις οι ήδη πλούσιοι απέκτησαν όλες τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις που αφαιρούσαν από τους νικημένους. Αυτοί οι νέοι αριστοκράτες ονομάστηκαν συγκλητικοί. Οι ίδιοι ή οι πρόγονοί τους είχαν καταλάβει κάποτε ανώτατα αξιώματα και σταδιακά συγκέντρωσαν στα χέρια τους μεγάλη πολιτική δύναμη. Αυτοί εκλέγονταν από τον λαό για το αξίωμά τους και αποτελούσαν μια κλειστή κοινωνική ομάδα που δεν άφηνε το περιθώριο σε άτομα διαφορετικής κοινωνικής προέλευσης να διεκδικήσουν ανώτατο αξίωμα. Πήραν στα χέρια τους το εμπόριο των κατακτημένων χωρών όπως επίσης και τα τεράστια κέρδη από την είσπραξη των φόρων και έτσι αυτές οι οικογένειες πλούτιζαν όλο και περισσότερο από γενιά σε γενιά και αποτελούσαν μια δύναμη απέναντι στο λαό, ο οποίος έδινε τους στρατιώτες που κατακτούσαν τις καινούργιες χώρες.

 

·        Ο τελευταίος βασιλιάς της Περγάμου, ο Άτταλος ο Γ κληροδότησε πεθαίνοντας το κράτος του στο Ρωμαϊκό λαό, το 133π.Χ.

 

·        Τον 1^οαι.π.Χ. πολιτικές συγκρούσεις αριστοκρατικών και δημοκρατικών.

 

·        Όταν ανέλαβε ο Ιούλιος Καίσαρας, μετά τη νίκη του κατά του Πομπηίου στα Φάρσαλα το 48π.Χ. (και μ’ αυτήν τη μάχη τελειώνει ουσιαστικά η περίοδος της Δημοκρατίας), αναγορεύτηκε ισόβιος δικτάτορας και ίδρυσε πλήθος αποικιών στην Ελλάδα, τη Μ. Ασία, τη Γαλατία, την Ισπανία, την Αφρική όπου εγκατέστησε άκληρους Ρωμαίους πληβείους. Επίσης τότε ανοικοδομήθηκαν η Κόρινθος και η Καρχηδόνα. Βελτιώθηκε το ημερολόγιο με υπολογισμούς του Αλεξανδρινού αστρονόμου Σωσιγένη που ονομάστηκε Ιουλιανό προς τιμήν του Ιούλιου Καίσαρα. Στην Ελλάδα ήταν σε ισχύ μέχρι το 1923. Το σύγχρονο ημερολόγιο βασίστηκε σε τροποποιήσεις που εφαρμόστηκαν από τον πάπα Γρηγόριο τον ΙΓ, τον 16αι.

 

·        Τον Ιούλιο Καίσαρα (49π.Χ. – 44π.Χ. δικτάτορας) δολοφόνησαν ο Κάσιος Λογγίνος και ο Μάρκος Βρούτος στις 15 Μαρτίου του 44π.Χ.

 

·        Μετά τη δολοφονία του Ιουλίου Καίσαρα, ο Μάρκος Αντώνιος με τον ανεψιό του Καίσαρα Οκταβιανό και τον Λέπιδο απετέλεσαν τη Β τριανδρία. Πολέμησαν και τιμώρησαν τον Κάσιο και τον Βρούτο και δεν άργησαν να οδηγηθούν σε ρήξη μεταξύ τους. Στη ναυμαχία στο Άκτιο το 31π.Χ.νικητής αναδείχθηκε ο Οκταβιανός ( ο μετέπειτα μετονομασθής Αύγουστος). Ο Μάρκος Αντώνιος εγκατέλειψε στρατό και στόλο και ακολούθησε την Κλεοπάτρα στην Αίγυπτο όπου και αυτοκτόνησαν και οι δύο. Τον επόμενο χρόνο ο Οκτάβιος κατέλαβε και την Αίγυπτο (30π.Χ.).

 

Πολιτεύματα της Ρώμης

 

·        753π.Χ. – 509π.Χ. βασιλεία (από την ίδρυση της πόλης μέχρι την εξέγερση των πατρικίων)

 

·        509π.Χ. – 48π.Χ. Δημοκρατία

 

·        48π.Χ. - 44π.Χ. (Ιούλιος Καίσαρας δικτάτορας)

·        44π.Χ. μέχρι 27π.Χ. (Β τριανδρία, εμφύλιες συγκρούσεις)

 

·        27π.Χ. – 193μ.Χ. Αυτοκρατορικοί χρόνοι

 

 

v Οι Αυτοκρατορικοί χρόνοι 27π.Χ. μέχρι 193μ.Χ.

 

·        27π.Χ – 14μ.Χ. Οκταβιανός Αύγουστος

 

·        Η μορφή του πολιτεύματος που καθιέρωσε ο Οκταβιανός Αύγουστος, δηλαδή η συγκυβέρνηση του αυτοκράτορα και της συγκλήτου, διατηρήθηκε για 2 αιώνες: 27π.Χ. – 193μ.Χ.

 

·        Η πνευματική αναγέννηση των αυτοκρατορικών χρόνων οφείλεται σε Έλληνες λόγιους που ανανέωσαν τη σκέψη των αρχαίων κλασικών αλλά και σε φιλέλληνες αυτοκράτορες όπως ο Αδριανός, ο Μάρκος Αυρήλιος κ.α. οι οποίοι ίδρυσαν σχολές νομικής και ρητορικής σε πόλεις της Ανατολής. Εκεί δίδαξαν πνευματικοί άνθρωποι, γνωστοί ως σοφιστές. Δεύτερη Σοφιστική.

 

 

·        Σπουδαίος συγγραφέας αυτής της εποχής ήταν ο Πλούταρχος, γνωστός για τους «Βίους» του και τα «Ηθικά».

 

·        Έλληνες ιστορικοί: Διονύσιος ο Αλικαρνασσεύς (1^οςαι.π.Χ. – 1^οςαι.μ.Χ.), ο Αππιανός, ο Δίων ο Κάσσιος που έγραψαν ρωμαϊκή ιστορία.

·        Ο Αρριανός (2^οςμ.Χ. αι.) που ασχολήθηκε με την εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου και

·        ο Παυσανίας, που έγραψε έργο περιηγητικού περιεχομένου, όχι καθαρά ιστορικό, τον 2^ομ.Χ.αι. επίσης.

 

Στωική φιλοσοφία: Επίκτητος, Μάρκος Αυρήλιος

Πλωτίνος: νεοπλατωνισμός

Πλίνιος ο πρεσβύτερος: Φυσική Ιστορία

Στράβων: «Γεωγραφικά»

Γαληνός: ανατομικές έρευνες, ιατρική.

 

v Η κρίση της Αυτοκρατορίας τον 3^οαι.μ.Χ.

 

Πολλοί λόγοι οδήγησαν σε μια κρίση της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας τον 3^οαι.μ.Χ. Λόγοι οικονομικοί, κοινωνικοί, η όλο και αυξανόμενη δύναμη του στρατού (μισθοφορικού πλέον), οι αποσχίσεις τμημάτων της Αυτοκρατορίας στα βόρεια σύνορα και στην Ανατολή, η υποβάθμιση της συγκλήτου και η αναγόρευση αυτοκρατόρων από τον στρατό κ.α.

Βαρβαρικές επιδρομές από γερμανικά φύλα, όπως οι Φράγκοι, οι Σάξονες παραβίαζαν τα σύνορα στο Ρήνο.

Γοτθικά φύλα πέρασαν τον Δούναβη. Οι Έρουλοι έφτασαν μέχρι τη Νότια Ελλάδα και λεηλάτησαν την Αθήνα, την Κόρινθο, το Άργος και τη Σπάρτη (267 – 268μ.Χ.).

 

 

·        Η Ροτόντα, 4^οςαι.μ.Χ. στη Θεσσαλονίκη, ήταν αρχικά μαυσωλείο (=ταφικό  μνημείο που ο Κάρας Μαύσωλος κατασκεύασε για τον εαυτό του τον 4^οαι.π.Χ.). Αποτελούσε μέρος ευρύτερου οικοδομικού συγκροτήματος που περιελάμβανε ένα ανάκτορο και την Αψίδα του Γαλερίου, η οποία κατασκευάστηκε στα τέλη του 3^ουαι.μ.Χ. σε ανάμνηση των νικηφόρων πολέμων του Γαλερίου (260-311μ.Χ.) κατά των Περσών.  Ο Γαλέριος ήταν Ιλλυρικής καταγωγής και ανακηρύχτηκε Αύγουστος το 305μ.Χ. – 311μ.Χ. Η τελευταία πολιτική του πράξη πριν πεθάνει ήταν η έκδοση του διατάγματος για την ανοχή της χριστιανικής θρησκείας το 311μ.Χ. αν και ο ίδιος αναφέρεται ως διώκτης των Χριστιανών. Η οριστική παύση των διωγμών θεσπίστηκε το 313μ.Χ. από τον Μ. Κωνσταντίνο.

 

v Η ύστερη αρχαιότητα (4^ος – 6^οςαι.μ.Χ.)

 

Η περίοδος αυτή, της ύστερης αρχαιότητας αποτελεί ουσιαστικά ένα μεταβατικό στάδιο.

Το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα του 4^ου αι. η αυτοκρατορία ήταν διαιρεμένη σε Ανατολικό και Δυτικό Ρωμαϊκό κράτος. Τον χωρισμό αυτό άρχισε ο Διοκλητιανός για να φέρει μια τάξη στη διοίκηση του τεράστιου ρωμαϊκού κράτους. Με τις μεταρρυθμίσεις του ο Διοκλητιανός μετέβαλε τον χαρακτήρα της μοναρχίας που μετατράπηκε σε Απόλυτη Μοναρχία.

 

·        Ο Κωνσταντίνος, όταν έμεινε μονοκράτορας, έδωσε απολυταρχικότερο χαρακτήρα στο πολίτευμα απ’ ότι ο Διοκλητιανός. Θέσπισε επίσης το Διάταγμα των Μεδιολάνων (=Μιλάνο) το 313μ.Χ. γνωστό και ως Διάταγμα της ανεξιθρησκίας.

Μετέφερε την πρωτεύουσα στην Κωνσταντινούπολη ( αποικία των Μεγαριτών με οικιστή τον Βύζαντα στα μέσα του 7^ουαι.π.Χ.). Τα εγκαίνια της Νέας Ρώμης, όπως αποκαλούνταν η Κωνσταντινούπολη έγιναν στις 11 Μαΐου το 330μ.Χ.

Η αυτοκρατορία που άρχισε να διαμορφώνεται με κέντρο την Κωνσταντινούπολη βασίστηκε σε 3 στοιχεία:

Ø τη ρωμαϊκή πολιτική παράδοση

Ø τη χριστιανική πίστη

Ø την ελληνική πολιτιστική κληρονομιά

·        Τους 3 πρώτους αιώνες έγιναν επίσημα 10 διωγμοί κατά των χριστιανών. Ο τελευταίος μεγάλος διωγμός έγινε από τον Διοκλητιανό με την υποκίνηση του Γαλέριου.

·        Ο Κωνσταντίνος καθιέρωσε τον θεσμό των Οικουμενικών Συνόδων με τη συμμετοχή του αυτοκράτορα για να λύνονται τα προβλήματα που προέκυπταν σχετικά με τα δόγματα του Χριστιανισμού.

·        Ο Ιουλιανός υπέρ της αρχαίας θρησκείας.

·        Ο 4^ος αι. τελειώνει με την πλήρη επικράτηση του Χριστιανισμού.

·        Μεγάλη κρίση του Χριστιανισμού τον 5^ο αι. – αιρέσεις.

·        Το 450μ.Χ. ο αυτοκράτορας Μαρκιανός καθιέρωσε τον θεσμό σύμφωνα με τον οποίο ο νέος αυτοκράτορας στέφεται από τον πατριάρχη Κωνσταντινούπολης.

·        Η διαίρεση της αυτοκρατορίας σε Ανατολική και Δυτική, η οποία είχε ξεκινήσει από τον Διοκλητιανό, οριστικοποιήθηκε από τον Μ. Θεοδόσιο. Μέσα στον 4^ο αι. το ανατολικό τμήμα βαθμιαία αυτονομήθηκε και παράλληλα εξελληνίστηκε. Ο χωρισμός έγινε οριστικός το 395μ.Χ. όταν ο Μ. Θεοδόσιος πριν πεθάνει χώρισε την αυτοκρατορία στα δύο και την μοίρασε στους δύο γιους του.

Το δυτικό τμήμα δέχτηκε καταιγισμό βαρβαρικών επιθέσεων μέσα σε λίγα χρόνια και κατέρρευσε το 476μ.Χ.

Αντίθετα το ανατολικό αντεπεξήλθε και συνέχισε ως Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Το 476 Γότθοι και Ούννοι εγκαταστάθηκαν στα εδάφη του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους μετά από πολλές συγκρούσεις.

 

 

Η εποχή του Ιουστινιανού (6^οςαι.μ.Χ.)

 

Ο Ιουστινιανός σφράγισε με το έργο του τον 6^ο αι. (527-565μ.Χ.). Επιδίωξε την ανασύσταση της ρωμαϊκής οικουμένης στο εξωτερικό. Έκανε επιθετικούς πολέμους στη Δύση:

Ø στη Β. Αφρική κατέλυσε το γερμανικό κράτος των Βανδάλων

Ø στην Ιταλία διέλυσε το βασίλειο των Οστρογότθων μετά από σκληρούς αγώνες

Ø στην Ισπανία εκστράτευσε εναντίον των Βησιγότθων και προσάρτησε μεγάλες περιοχές.

Έκανε και αμυντικούς πολέμους. Στην Ανατολή και στον Δούναβη

Ø στα ασιατικά σύνορα κύριος αντίπαλος της αυτοκρατορίας ήταν οι Πέρσες

Ø στα βόρεια σύνορα διεισδύουν νέο λαοί, κυρίως Σλάβοι ενωμένοι με ουνικά φύλα του Αττίλα, οι οποίοι έφθασαν μέχρι την Πελοπόννησο τον 6^ο αι.

 

·        Εσωτερική πολιτική του Ιουστινιανού:

Εφάρμοσε καινοτόμες ιδέες, που συνέβαλαν στη διαμόρφωση της βυζαντινής φυσιογνωμίας του κράτους.

Ø ισχυροποιήθηκε η απόλυτη μοναρχία

Ø επιβλήθηκε μία θρησκεία και ένα δόγμα. Ο Ιουστινιανός αντιμετώπισε με σκληρότητα τα κατάλοιπα των αρχαίων θρησκειών. Έκλεισε τη νεοπλατωνική σχολή των Αθηνών και δήμευσε την περιουσία της. Εξόντωσε τις θρησκευτικές μειονότητες. Με επιείκεια συμπεριφέρθηκε μόνο προς τους Εβραίους.

Ø Οικοδόμησε την Αγία Σοφία

Ø Έκανε σημαντική κωδικοποίηση του Δικαίου

Ø Θεμελιώθηκε νέο διοικητικό σύστημα που απέτρεψε τον εκφεουδαρχισμό της αυτοκρατορίας.

·        Στη διάρκεια της ύστερης αρχαιότητας (4^ος – 6^οςαι.μ.Χ.) 3 παράγοντες διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα του Ανατολικού κράτους:

Ø η ρωμαϊκή κρατική παράδοση

Ø η ελληνική παιδεία

Ø χριστιανική πίστη.

·        Ο διάδοχος του Μ. Κωνσταντίνου, Κωνστάντιος ίδρυσε στην Κωνσταντινούπολη βασιλική βιβλιοθήκη, η οποία περιελάμβανε και εργαστήριο αντιγραφής χειρογράφων βιβλίων.

·        Η ελληνική παιδεία ενισχύθηκε από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β με την ίδρυση στην Κωνσταντινούπολη του Πανδιδακτηρίου (425μ.Χ.) του πρώτου κρατικού πανεπιστημίου. Στην ίδρυσή του συνέβαλαν δύο γυναίκες, η Αθηναΐδα-Ευδοκία και η Πουλχερία, σύζυγος και αδερφή αντίστοιχα του Θεοδοσίου του Β που διέθεταν ελληνική παιδεία.

Τον 5^ο αι. επίσης δημιουργήθηκε και λειτούργησε Θεολογική σχολή υπό την αιγίδα του πατριάρχη.

 

Οι συγκλητικοί της Ρώμης ή Κοιμήσου εσύ και ..η τύχη σου σε δουλεύει.

 

Διάβαζα για τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις των μεγάλων κατακτήσεων των Ρωμαίων και βρέθηκα απέναντι σε μια απάντηση σε απορία, -αφελή ίσως αλλά απορία - που είχα χρόνια.

Ως εργαζόμενο παιδί από την ηλικία των 8 ετών και συνέχεια ως ενήλικη μέχρι τα 67 τωρινά μου χρόνια, ποτέ δεν έγινα πλούσια, αν εξαιρέσει κανείς την περίοδο οικονομικής κρίσης της χώρας μου, οπότε το εισόδημα των 1000 ευρώ από τη σύνταξή μου με ανέβαζε στους τυχερούς ευκατάστατους ανάμεσα στους συμπολίτες μου.

Η απορία μου λοιπόν, η οποία καμία ζήλια δεν περιέχει γιατί ποτέ δεν πόθησα πλούτη - μα ΠΟΤΕ - ήταν πώς έγιναν πλούσιοι όλοι αυτοί οι πλούσιοι. Αφελής απορία;  Ίσως. Σεβαστή ελπίζω, όπως κάθε απορία.

Αυτό που διάβασα λοιπόν, με δικά μου λόγια είναι το εξής:

 

Οι συγκλητικοί, λέει ήταν μια καινούργια αριστοκρατική τάξη που δημιουργήθηκε μετά τις μεγάλες κατακτήσεις των Ρωμαίων.

Αυτοί, οι ίδιοι ή οι πρόγονοί τους είχαν, λέει καταλάβει κάποτε κάποιο ανώτατο αξίωμα.

Η απόκτηση των αξιωμάτων γινόταν με εκλογές. Ψήφιζε ο λαός.

Ο λαός ο οποίος αποτελούσε και τον στρατό που πολέμησε για την απόκτηση των μεγάλων κατακτήσεων και τη δημιουργία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Αυτός ο λαός, λέει είχε έναν "έμφυτο" (sic!!) σεβασμό προς τη δύναμη του χρήματος των ευγενών τους οποίους ψήφιζε.

Των ευγενών αυτών που μετά τις μεγάλες κατακτήσεις απέκτησαν όλες τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις , που αφαιρούσαν από τους νικημένους. Τις απέκτησαν. Δηλαδή τις κατάσχεσαν. Δηλαδή τους χαρίστηκαν.

Των αριστοκρατών αυτών που πήραν επίσης στα χέρια τους το εμπόριο των κατακτημένων χωρών και τα τεράστια κέρδη από την είσπραξη των φόρων.

Και έτσι από γενιά σε γενιά αυτές οι οικογένειες πλούτιζαν όλο και περισσότερο και αποτελούσαν μία δύναμη απέναντι στο λαό. Που τους ψήφιζε. Που τους σέβονταν.

 

ΟΧΙ, δεν θα δεχτώ την εύκολη απάντηση.

ΟΧΙ δεν ήταν χαζός ο λαός. Αλλιώς δεν θα γίνονταν οι αλλαγές που έχουν γίνει από τότε.

 ΝΑΙ, προχωράει αργά η αλλαγή σε πιο δίκαιες κοινωνίες.

 Γιατί πάντα η εξουσία βρίσκει τρόπους να πείθει για αποδοχή της δύναμης των εκλεκτών. Των καταπατητών του ιδρώτα του λαού.

Σήμερα τον ονόμασαν: αδιαφορία για την πολιτική.

Δεν μιλάω για κόμματα. ΟΧΙ.

ΑΡΧΑΙ0Σ ΚΟΣΜΟΣ 3

 

Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ από το 1100 ως το 323 π. Χ.

 

v Ομηρική εποχή (1100 π. Χ. – 750 π. Χ.)

Την παρακμή των μυκηναϊκών κέντρων ακολούθησαν αναστατώσεις που διήρκεσαν περίπου 3 αιώνες, που αποκαλέστηκαν κάποια στιγμή και ελληνικός μεσαίωνας ή σκοτεινοί χρόνοι. Σήμερα οι ιστορικοί μιλούν για μια περίοδο ανασυγκρότησης και συνεχών μετακινήσεων των πληθυσμών κατά την οποία τέθηκαν τα θεμέλια του ελληνικού πολιτισμού.

Κύρια πηγή πληροφοριών για αυτήν την περίοδο είναι τα Ομηρικά έπη.

·        Α αποικισμός: 11^ος – 9^ος αι. π. Χ. προς τις ακτές της Μ. Ασίας.

 

v Αρχαϊκή εποχή (750 π. Χ. – 480 π. Χ.)

 

·       Είναι η εποχή των απαρχών της οικονομικής, της πολιτικής και της πολιτιστικής εξέλιξης του ελληνικού κόσμου.

 

·        Γένεση της πόλης-κράτους. Από την 4^η χιλιετία στη Μεσοποταμία οι Σουμέριοι ήταν οργανωμένοι σε πόλεις με ανεπτυγμένη οικονομική και πολιτιστική δραστηριότητα, ΟΜΩΣ οι κάτοικοι αυτών των πόλεων δεν ανέπτυξαν «πολιτική» δραστηριότητα, δηλαδή δεν συμμετείχαν στα κοινά, όπως στις ελληνικές πόλεις-κράτη.

Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι ο ελληνικός πολιτισμός γεννήθηκε μέσα από τη λειτουργία των πόλεων-κρατών: η δημοκρατία, η ποίηση και ιδιαίτερα το θέατρο, η φιλοσοφία, η ρητορεία, η πολεοδομία και η επιστήμη.

·        Η οικονομική κρίση των ομηρικών χρόνων, που συνεχίστηκε και στα πρώτα χρόνια της οργάνωσης των πόλεων-κρατών, αντιμετωπίστηκε: με την ανάπτυξη της βιοτεχνίας και του εμπορίου, με κατακτητικούς πολέμους και εδαφική επέκταση και με την ίδρυση αποικιών.

 

·        Β αποικισμός: 8^ος – 6^ος αι. π. Χ. Οι Έλληνες εξαπλώθηκαν από τις ακτές του Εύξεινου πόντου μέχρι αυτές της Ιβηρικής χερσονήσου και της βόρειας Αφρικής.

 

·        Στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης των πόλεων-κρατών αναπτύσσεται η δουλεία εξαιτίας της αντίληψης ότι ο πολίτης πρέπει να είναι απαλλαγμένος από τις εργασίες για να ασχολείται με τις υποθέσεις της πόλης, με τα κοινά. Ο αριθμός των δούλων σε άλλες πόλεις όπως η Αθήνα αυξήθηκε εξαιτίας των χρεών προς τους ευγενείς και σε άλλες όπως στη Σπάρτη εξαιτίας των κατακτητικών πολέμων.

 

·        Στη διάρκεια της αρχαϊκής περιόδου κάθε πόλη-κράτος παγίωσε ένα σύστημα διακυβέρνησης.

Η πορεία μεταβολής των πολιτευμάτων ήταν:

βασιλεία-αριστοκρατία-ολιγαρχία-τυραννίδα-δημοκρατία.

Η Σπάρτη πχ κατά τον 7^ο αιώνα διαμόρφωσε ένα ολιγαρχικό πολίτευμα, το οποίο διατήρησε μέχρι τη ρωμαϊκή κατάκτηση, τον 2^ο αι. π. Χ.

Ενώ η Αθήνα διήνυσε όλο το φάσμα των πολιτειακών εξελίξεων, από την αριστοκρατική οργάνωση τον 7^ο αι. π. Χ. μέχρι τη θεμελίωση της δημοκρατίας στα τέλη του 6^ου αι. π. Χ.

v 

Κλασική περίοδος (480 π. Χ. – 323π. Χ.)

 

·        Είναι η εποχή από το τέλος των περσικών πολέμων το 480 π. Χ. έως το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου το 323 π. Χ.

·        Η νίκη κατά των Περσών ήταν καθοριστική για την ιστορική πορεία των Ελλήνων. Μετά τους περσικούς πολέμους και για 50 χρόνια η Αθήνα εξελίχτηκε σε ηγεμονική δύναμη, γεγονός που οδήγησε στην αντιπαράθεσή της με τη Σπάρτη και τελικά στον Πελοποννησιακό πόλεμο, ο οποίος ήταν ο ισχυρότερος εμφύλιος πόλεμος των Ελλήνων και διήρκεσε 30 χρόνια περίπου (431-404π. Χ.)

Η εκμετάλλευση των συμμάχων τους από τους Αθηναίους απέφερε μεγάλα πλούτη στην Αθήνα και έδωσε την ευκαιρία να κατασκευαστούν μεγάλα έργα, όπως τα γνωρίζουμε, ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος με την καθιέρωση από τον Περικλή χρηματικής αποζημίωσης για τους κληρωτούς άρχοντες, (τους βουλευτές και τους λαϊκούς δικαστές). Αύξηση δαπανών για την πολιτισμική ανάπτυξη κ. α.

·        Τον 4^ο αι. π. Χ. οι πόλεις-κράτη αντιμετώπισαν οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα στο εσωτερικό τους και ζήτησαν τη συνδρομή των Περσών οι οποίοι συνδαύλιζαν τον ανταγωνισμό μεταξύ των ελληνικών πόλεων.

·        Η πανελλήνια ιδέα διατυπώθηκε στα τέλη του 5^ου αι. π. Χ. με κύριο εκφραστή τον Ισοκράτη, που διακήρυξε την ανάγκη για συνένωση όλων των Ελλήνων σε κοινό αγώνα κατά των Περσών και αργότερα υποστήριξε ότι ο βασιλιάς Φίλιππος της Μακεδονίας θα μπορούσε να είναι η προσωπικότητα που θα πραγματοποιούσε αυτή την ιδέα.

 Σε αντίθεση με τον Δημοσθένη ο οποίος ήταν υποστηρικτής της ιδέας ότι η Αθήνα έπρεπε να έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο θέμα της συνένωσης όλων των Ελλήνων.

·        Μετά τη νίκη στη Χαιρώνεια το 338 π. Χ. ο Μ. Αλέξανδρος επιβλήθηκε ως ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης που είχε την ικανότητα να ενώσει όλους τους Έλληνες  και να ηγηθεί στον αγώνα προς ανατολάς.