“Jazz” by Toni Morrison

Η πρώτη Αφροαμερικανή που της απονεμήθηκε το Νόμπελ λογοτεχνίας, η Τόνι Μόρισον, είναι μια πολύ ταλαντούχα σύγχρονη λογοτέχνις.

 

Το βιβλίο της «Τζαζ»,  είναι το δεύτερο μιας τριλογίας που αρχίζει με το γνωστό "Beloved", τελειώνει με το "Paradise" και είναι η ιστορία των αφροαμερικανών. Γραμμένο το 1992 αποτελεί  τοιχογραφία του Χάρλεμ, στα 1926. 

Τότε που οι μαύροι, πρώην σκλάβοι, μεταναστεύουν βόρεια, πρώτον για να εργαστούν ως θυρωροί, λούστροι και πλανόδιοι πωλητές, που θεωρούνταν πολύ καλύτερες εργασίες από τις αγροτικές ενασχολήσεις ( η εναλλακτική τους λύση στις νοτιότερες πολιτείες)  και φυσικά για να αποφύγουν την καταδίωξη, κρυφή ή φανερή, από τους ρατσιστές του νότιου τμήματος των ΗΠΑ.

Στην πρώτη παράγραφο του βιβλίου έχουμε μάθει όλη την κεντρική  ιστορία, που θα αναλύσει στο υπόλοιπο βιβλίο η αριστοτέχνις Μόρισον. Αυτό είναι από μόνο του μια πρόκληση που έθεσε η ίδια στον εαυτό της και πέρασε με επιτυχία, αφού αν και ξέρουμε την ιστορία, συνεχίζουμε να διαβάζουμε με αμείωτο ενδιαφέρον και να απολαμβάνουμε και τις υπόλοιπες 277 σελίδες.

Είναι για τη γυναίκα, αυτή που ζει στη Λεωφόρο Λένοξ μ’ ένα σμάρι πουλιά και η οποία ήρθε σήμερα στην κηδεία της μικρής δεκαοχτάχρονης, να της χαρακώσει το πρόσωπο μ’ ένα μαχαίρι, γιατί είχε ξεμυαλίσει τον άντρα της, όσο ήταν ζωντανή. 

«Σσστ! Την ξέρω αυτή τη γυναίκα. Ζούσε κάποτε μ’ ένα σμάρι πουλιά στη Λεωφόρο Λένοξ. Ξέρω και τον άντρα της. Ξεμυαλίστηκε με μια μικρή δεκαοκτώ χρονώ.» 

 Έτσι αρχίζει την αφήγησή της, η μάλλον γυναίκα αφηγήτρια του βιβλίου, η οποία συνεχίζει σ’ αυτό το ίδιο στυλ προφορικού λόγου, μέχρι το τελευταίο κεφάλαιο.

 Πάντα είναι παρούσα στα διάφορα γεγονότα και συχνά εκφράζει προσωπικές της απόψεις σχετικά με τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις επιλογές των χαρακτήρων και καταλήγει, στο τέλος του βιβλίου,  να παραδεχτεί, ότι πολλές φορές έκανε λάθος στις προβλέψεις της και ότι καλύτερα να ήταν κι αυτή χαρακτήρας του βιβλίου παρά αφηγήτρια, εννοώντας ότι δεν είναι ζωή να παρατηρείς τις ζωές των άλλων, όσο κι αν αυτό σου εξασφαλίζει μια ασφαλή, ήρεμη και σίγουρη διαβίωση, μακριά από κακοτοπιές και βάσανα κάθε είδους, που θα μπορούσαν να σου τύχουν και σένα όπως στους χαρακτήρες του βιβλίου.

Γυρίζει μπρος πίσω στο χρόνο και καταπιάνεται με την ιστορία της τραγικής γυναικείας φιγούρας που συναντάμε στις πρώτες γραμμές, στη συνέχεια με το παρελθόν του άντρα που ξεμυαλίστηκε και όλων των άλλων χαρακτήρων, για να ολοκληρώσει την αφήγηση με ανατρεπτικά γεγονότα, που ούτε κι η αφηγήτρια δεν τα περίμενε.

Είναι λέει αυτή η περίεργη μουσική, η τζαζ, που δημιουργεί όλα αυτά τα προβλήματα της φυλής, που ελεύθερη τώρα πια απ’ τη δουλεία στην οποία εσύρθη στο παρελθόν, προσπαθεί να σταθεί όρθια. 

Είναι αυτή η ξεμυαλίστρα μουσική που τα φταίει όλα.

 Είναι αυτή που τα δημιουργεί όλα.

 Και στο τέλος είναι στους ρυθμούς αυτής της μουσικής που χορεύει το ζευγάρι, βγαλμένης  από δίσκους που έφερε η μοναδική λευκή ηρωίδα του βιβλίου. Όλοι οι άλλοι χαρακτήρες είναι μαύροι σαν το σκοτάδι, σαν λουστραρισμένο έπιπλο ή «χρυσοί» όταν κάποιος λευκός επενέβη με τα γονίδιά του.

Η Μόρισον γράφει για τη φυλή της αλλά απευθύνεται σε όλους, άσπρους και μαύρους για να βγάλουν τα συμπεράσματά τους, μόνοι τους. 

Πιστεύω ότι θα μείνει να διαβάζεται για πολλά χρόνια.