Lost in the Fun-house

by John Barth

Η ιστορία είναι φαινομενικά απλή, πολύ απλή: 

Ένας έφηβος με την οικογένειά του και την επίσης έφηβη οικογενειακή φίλη που τους συνοδεύει, πηγαίνουν διακοπές και επισκέπτονται ένα Λούνα παρκ και πιο συγκεκριμένα το Funhouse ( τμήμα του Λούνα παρκ με παιχνίδια που εκπλήσσουν και «τρομάζουν» όπως κινούμενο πάτωμα, φυγοκεντρικές κινήσεις των επισκεπτών, παραμορφωτικοί καθρέπτες και άλλα παρόμοια, με τους επισκέπτες να περνούν από το ένα στο άλλο και να ξαναπερνούν αν το επιθυμούν). 

Μπορούμε να φανταστούμε τον ήρωα-αφηγητή, τον ίδιο τον συγγραφέα στην αρχή της εφηβείας του, να επιθυμεί να χαθεί σ’ έναν τέτοιο χώρο, απογοητευμένο από την προτίμηση της φίλης στον επίσης έφηβο αλλά μεγαλύτερο αδερφό του.

Δεν μπορούμε όμως εύκολα να φανταστούμε την διακοπή της αφήγησης από τον συγγραφέα και τη συνομιλία του με τον αναγνώστη σχετικά με την ιστορία αλλά και με τον τρόπο αφήγησής της!

Ίσως, βέβαια σήμερα, πενήντα σχεδόν χρόνια μετά από την έκδοση της συλλογής διηγημάτων Lost in the Funhouse του John Barth (1968), ο ενήμερος αναγνώστης να έχει συνηθίσει σε αυτού του είδους τις παραξενιές της Μεταμοντέρνας (όπως ονομάστηκε στη συνέχεια) Λογοτεχνίας, αλλά και σε άλλα ακόμη πιο αιρετικά είδη αφήγησης που ακολούθησαν.

Με τον Μπαρθ όμως βρισκόμαστε στην αρχή της λίστας και μάλιστα εκδίδει και δοκίμιο σχετικά με την ανάγκη αλλαγής στη δομή μιας ιστορίας, με τίτλο The Literature of Exhaustion  http://people.duke.edu/~dainotto/Texts/barth.pdf

 Στην πρώτη, παραδείγματος χάρη παράγραφο του διηγήματος λέει:

«....έχει έρθει στην παραλία με την οικογένειά του για διακοπές, λόγω της Ημέρας της Ανεξαρτησίας, της πιο σημαντικής μη θρησκευτικής γιορτής των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Μία και μόνη ευθεία υπογράμμιση στο χειρόγραφο είναι το αντίστοιχο της πλάγιας γραφής στο δακτυλογραφημένο κείμενο, η οποία με τη σειρά της είναι το έντυπο ισοδύναμο της έμφασης του προφορικού λόγου καθώς επίσης και η συνηθισμένη πληκτρολόγηση των τίτλων ολοκληρωμένων έργων…..»

Ποιος νοιάζεται όμως για τη γενική χρήση των italics όταν διαβάζει ένα διήγημα; Αρχίζεις να αναρωτιέσαι γιατί το κάνει αυτό, τι θέλει να πει;

Ο παραδοσιακός ρεαλιστικός αλλά και ο Μοντέρνος τρόπος αφήγησης (στις αρχές του 20^ου αιώνα) "έχουν εξαντληθεί και τελειώσει" και ο καθηγητής προτείνει αυτό που ονομάστηκε Μetamodern narration and literature.

Η συγγραφή της λογοτεχνίας «είναι τέχνη και ως τέχνη μαθαίνεται».

Στο ομότιτλο διήγημα του βιβλίου, έχουμε να πάρουμε απόλαυση, από την έξυπνη χρήση της γλώσσας, τα λογοπαίγνιά του, τα κρυμμένα νοήματα, το ξάφνιασμα όταν ο αφηγητής απευθύνεται σε σένα και συζητάει μαζί σου θέματα σχετικά με τη λογοτεχνία και την θεωρία της, από τα νοηματοδοτημένα ονόματα των ηρώων αλλά και από αναφορές και "κόντρες" με παραδοσιακούς συγγραφείς.

 Δείχνει τη δεξιοτεχνία του με τη δημοσίευση στο ίδιο βιβλίο, του διηγήματος με τίτλο “Ambrose his Mark ”-ας μην το βάλουμε σε πλάγια γραφή μιας και είναι ο τίτλος μιας εκ των ιστοριών του βιβλίου και όχι του «ολοκληρωμένου έργου»(sic). Είναι ένα άψογο διήγημα και μ’ αυτό μας δείχνει τις ικανότητές του στην παραδοσιακή τεχνική αφήγησης μιας ιστορίας.

Ακόμη υπάρχει στη συλλογή, το διήγημα “Night-Sea Journey”, όπου ο αφηγητής είναι ένα σπέρμα –μη ξεχνάμε ότι αυτά γράφονται  στη δεκαετία του ’60, είναι στην αρχή μιας σειράς παρόμοιων τεχνασμάτων από τους επόμενους δημιουργούς.

 Το διήγημα είναι μια παρωδία όλων των ιδεών σχετικά με το νόημα της ζωής που προσέφερε η φιλοσοφία στην ανθρώπινη ιστορία. Ακόμη βρίσκουμε λογοτεχνικές αναφορές σε προηγούμενα επιτυχημένα έργα διαφόρων δημιουργών, με σατυρικό τρόπο, για να δείξει ότι όλα έχουν ειπωθεί, ας ψάξουμε καινούργιους τρόπους έκφρασης: 

“I have seen the best swimmers of my generation go under” 

Πραγματικά, πολύ αστείο να το ακούς αυτό από ένα σπέρμα, όταν ο Allen Ginsberg δέκα χρόνια πριν, το 1955 “howled”: 

“I saw the best minds of my generation destroyed by madness…”

 Φυσικά, ο John Barth που δίδαξε Λογοτεχνία τριάντα πέντε χρόνια σ’ ένα από τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια της Αμερικής- Johns Hopkins University- είχε πράγματα να πει με τις καινούργιες τεχνικές του  και με τους άλλους νεωτερισμούς που χρησιμοποίησε στα έργα του και φυσικά επαινέθηκε πολύ από υποστηρικτές της ανανέωσης της παραδοσιακής αφήγησης αλλά και κατηγορήθηκε παράλληλα από άλλους.

Χάνεσαι λίγο στην αφήγηση αλλά αν δεν σου αρέσουν οι καινούργιες γεύσεις, μπορείς να ξαναγυρίσεις στο παραδοσιακό «παστίτσιο», ή ανάλογα με τη διάθεση να επιλέξεις κάτι πιο gourmet.