«Δέσποινα, Μάτια μου» της Γιασεμίν Οζέκ

 

Η Γιασεμίν Οζέκ, γεννημένη το 1980 στην Κωνσταντινούπολη, είναι εγγονή ανταλλαγέντων, σύμφωνα με την Ελληνοτουρκική Σύμβαση ( 30 Ιανουαρίου 1923, έξι μήνες πριν από τη Συνθήκη της Λωζάνης) η οποία ρύθμιζε την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, με βάση το θρήσκευμα.

Το 1922 ο επτάχρονος Εμίν Αλί ζει στο σπίτι του σε ένα χωριό της Μυτιλήνης πολύ όμορφα παιδικά χρόνια. Οι ειδήσεις από την απέναντι ακτή για σφαγές, μαζί με τους πρώτους ταλαιπωρημένους ανθρώπους, φτάνουν στο χωριό τους, όπου ζουν ήσυχα Χριστιανοί και Μουσουλμάνοι, και αρχίζουν να αφυπνίζουν τον μικρό Εμίν Αλί.

Μέσα από τα παιδικά του μάτια παρακολουθούμε τα ιστορικά γεγονότα που γνωρίζουμε και τον αντίκτυπο που έχουν στην παιδική ψυχή του, ως παιδί μάνας Ελληνίδας και πατέρα Τούρκου, σε μια αγαπημένη οικογένεια, όπου έχουν αποφασίσει να κρατήσουν ο καθένας τη θρησκεία και τη γλώσσα του, με τον μικρό Εμίν Αλί να μιλάει και τις δύο γλώσσες και να ανατρέφεται σύμφωνα με τη θρησκεία του πατέρα του.

Η παιδική αγάπη του με τη Δέσποινα, την ελληνίδα γειτόνισσα, αλλά και η δυνατή φιλία των γονέων τους, περιγράφεται γλαφυρά και παραστατικά από την Οζέκ. Έτσι, όταν ένα χρόνο αργότερα οι δύο χώρες υπογράφουν το Σύμφωνο Ανταλλαγής Πληθυσμών, τα νέα προκαλούν τρομερή δυστυχία και στους δύο λαούς.

Η περιγραφή της αναχώρησης του οκτάχρονου Αμίν, μετά από πολλά και αφού η μητέρα του αποφάσισε να φορέσει τη μαντίλα για να μην αποχωριστεί από τον γιο και τον άντρα της, με τη μικρή Δέσποινα να τρέχει πίσω από την άμαξα και να φωνάζει, « Εμίν Αλί…Μη φεύγεις σε παρακαλώ!», και «Εγώ τότε φώναξα με όλη μου τη δύναμη, Δε θα σε ξεχάσω ποτέ, Δέσποινα», και η σειρά από τις άμαξες που πήγαιναν στο λιμάνι του νησιού για να περάσουν απέναντι, μόνο δάκρυα μπορεί να φέρει, ειδικά σε αυτούς που άκουσαν ανάλογες ιστορίες από δικούς τους. Και από τις δύο πλευρές.

Είχαν συμφωνήσει να πηγαίνουν στα βράχια, από όπου φαίνονταν  οι απέναντι ακτές, και να κοιτάζουν πέρα από το νερό..

Ο εύστοχος, αντικειμενικός τρόπος με τον οποίο εκθέτει η Οζέκ τα γεγονότα δείχνει μια ευαισθησία και μια έλλειψη εθνικισμού που θυμίζουν ανάλογες ιστορίες που έχουν γραφεί και από αυτή τη μεριά «του νερού», όπως το αριστούργημα της Διδώς Σωτηρίου, «Τα Ματωμένα Χώματα».

Ευχαριστώ Γιασεμίν για τα συναισθήματα που προκάλεσες και τα δάκρυα.

 

v  Η Γιασεμίν Οζέκ ήταν καλεσμένη από την καθηγήτρια Αγγέλα Καστρινάκη  στα πλαίσια του μαθήματός της για τον Πρεβελάκη, ο οποίος επίσης αναφέρεται στον ήσυχο και φιλικό τρόπο συμβίωσης Χριστιανών και Μουσουλμάνων.