Irvin Yalom

IRVIN YALOM

ΤΟ ΔΩΡΟ ΤΗΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ

ΣΕ ΜΙΑ ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΩΝ

 ΚΑΙ ΣΤΟΥΣ ΑΣΘΕΝΕΙΣ ΤΟΥΣ

Ο 83χρονος σήμερα Αμερικανός ψυχίατρος και ψυχαναλυτής Ίρβιν Γιάλομ είναι γνωστός παγκοσμίως-για μερικούς περισσότερο απ’ όσο θάπρεπε- όχι τόσο από το βασικότερο έργο του με τίτλο « Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία»   “Existential Psychotherapy “ (1980) και τις άλλες αξιόλογες επιστημονικές του μελέτες όπως “The Theory and Practice of Group Psychotherapy” (1970),  αλλά κυρίως από τις ιστορίες και τα μυθιστορήματά του, τα οποία αφορούν σε ιστορικά δικών του «ασθενών». Το ενδιαφέρον θέμα αφ’ εαυτό, αλλά και ο σαγηνευτικός τρόπος που αφηγείται τις ιστορίες του, τον έκαναν δημοφιλή στο αναγνωστικό κοινό παγκοσμίως και ειδικά στην Ελλάδα, την οποία έχει επισκεφτεί και όπου έχει δώσει διαλέξεις κατά καιρούς.

Το συγκεκριμένο βιβλίο που παρουσιάζουμε εδώ, το έγραψε το 2001 και όπως αναφέρει στο εξώφυλλο απευθύνεται στους μελλοντικούς θεραπευτές. Εγώ θα πρόσθετα « και όχι μόνο». Ο αναγνώστης που δεν έχει σπουδάσει ψυχολογία ή ψυχιατρική ή κάτι παρόμοιο έχει πολλά να κερδίσει-έστω κοιτάζοντας από την κλειδαρότρυπα- και ειδικά αν ανήκει σε συναφή επαγγέλματα όπως δάσκαλος, καθηγητής, ηθοποιός κλπ.

Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε πολύ μικρά κεφάλαια, κάτι πολύ πρακτικό και επωφελές, που σε γλυτώνει από περιττές πολυλογίες και δυσνόητους επιστημονικούς όρους. Εξ άλλου αυτό είναι και το χάρισμα-ένα από τα πολλά- του Yalom, η συνοπτικότητα και ταυτόχρονα η λογοτεχνική γλαφυρότητα ακόμα και σ’ αυτό το μη λογοτεχνικό έργο του.

Θαυμαστής του Freud  σε πολλά θέματα- « Ο Φρόυντ δεν είχε πάντα άδικο»- χρησιμοποιεί κι αυτός συχνά ιστορίες για να πει αυτά που θέλει. Γεμάτος αγάπη, τη διδάσκει και στους μελλοντικούς θεραπευτές. Γνωρίζει ότι η ψυχανάλυση απαιτεί πολύ χρόνο και χρήμα από την πλευρά του θεραπευόμενου αλλά και πώς να λύσει το πρόβλημα αυτό; Πώς να ξεμπερδέψεις τα κουβάρια της ψυχής σε 20-30 συνεδρίες; Το ταξίδι προς την αυτογνωσία και την ηρεμία του ανθρώπου απαιτεί συνήθως πολύ χρόνο.

Στην εισαγωγή του, αναφέρεται στο θέμα του θανάτου. Γράφει ότι ο καθένας μας αρνείται το θέμα του θανάτου για τον εαυτό του, εξ αιτίας της εσφαλμένης πεποίθησης ότι εμείς είμαστε κάτι διαφορετικό από τους άλλους ανθρώπους και αυτή η βιολογική αναγκαιότητα δεν αφορά εμάς.

Στη συνέχεια θίγει θέματα όπως η ενσυναίσθηση, ατομική και ομαδική ψυχοθεραπεία, η σημασία των ονείρων στη θεραπεία, η αυτοαποκάλυψη του θεραπευόμενου και πώς να την ενθαρρύνει ο θεραπευτής, η ελευθερία και η ευθύνη της, οι αποφάσεις μας και η σημασία τους στη ζωή μας, το άγχος και ένα σωρό άλλα θέματα, τα οποία αναπτύσσονται σε μικρά αλλά σημαντικά κεφάλαια.

Να μερικά αποσπάσματα:

• ·         «Όταν βλέπω ασθενείς σε ομαδική θεραπεία,  δουλεύω χρησιμοποιώντας ένα διαπροσωπικό πλαίσιο αναφοράς και ακολουθώ την υπόθεση, ότι οι ασθενείς φτάνουν σε απόγνωση λόγω της ανικανότητας τους να αναπτύξουν και να διατηρήσουν ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις.

Όταν όμως λειτουργώ σ’ ένα υπαρξιακό πλαίσιο αναφοράς (ατομική θεραπεία) ακολουθώ την υπόθεση: οι ασθενείς φτάνουν σε απόγνωση ως αποτέλεσμα της αναμέτρησής τους με σκληρά δεδομένα της ανθρώπινης μοίρας-με δεδομένα της ζωής.»

• ·         « Όλοι μας- κι όταν λέω όλοι, εννοώ τόσο οι θεραπευτές όσο και οι θεραπευόμενοι- είναι μοιραίο να βιώσουμε όχι μόνο τη χαρά της ζωής αλλά και το αναπόφευκτο σκοτάδι της: την απομυθοποίηση, τα γηρατειά, την αρρώστια, τη μοναξιά, την απώλεια, την έλλειψη νοήματος, τις οδυνηρές αποφάσεις και το θάνατο. Κανείς δεν έχει διατυπώσει τα πράγματα πιο καθαρά και πιο ωμά από τον Γερμανό φιλόσοφο Arthur Schopenhauer:

Στη νεαρή μας ηλικία, καθώς φανταζόμαστε τη ζωή μας που έρχεται, είμαστε σαν παιδιά σ’ ένα θέατρο, πριν σηκωθεί η αυλαία, που κάθονται ενθουσιασμένα και περιμένουν ανυπόμονα ν’ αρχίσει το έργο. Είναι ευτύχημα που δεν γνωρίζουμε τι πρόκειται να συμβεί στην πραγματικότητα. Αν μπορούσαμε να το προβλέψουμε, τότε κάποιες φορές τα παιδιά αυτά θα έμοιαζαν με φυλακισμένους, καταδικασμένους όχι στο θάνατο αλλά στη ζωή. Και προς το παρόν χωρίς επίγνωση του τι σημαίνει αυτή η καταδίκη τους.

Παρόλο που η θέση του Σοπενάουερ χρωματίζεται έντονα από την προσωπική του δυστυχία, είναι δύσκολο να ν’ αρνηθούμε ότι η απόγνωση είναι εγγενής στη ζωή κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου.»

• ·         «Τι θυμούνται οι θεραπευόμενοι,  όταν κοιτούν προς τα πίσω,  από την εμπειρία τους στην ψυχοθεραπεία; Απάντηση: όχι την επίγνωση που απέκτησαν, όχι τις ερμηνείες του θεραπευτή τους. Πιο συχνά θυμούνται τα θετικά και υποστηρικτικά του λόγια.» Μήπως δε θα ίσχυε η ίδια απάντηση αν στην ερώτηση αντικαθιστούσαμε το «θεραπευόμενοι» με τη λέξη «μαθητές» και το «στην ψυχοθεραπεία» με το «στο σχολείο»;

• ·         «Η ενσυναίσθηση (empathy) είναι η ικανότητα να συντονίζεσαι συναισθηματικά και νοητικά με τον άλλο χωρίς να ταυτίζεσαι μαζί του.»

• ·         Αλλού αναφέρει,  όταν διατυπώνετε τις παρατηρήσεις σας για την συμπεριφορά κάποιου, προσέχετε να αποφεύγετε τις αναφορές στο τι προσπαθεί να κάνει ή να δείξει και εστιάστε στα δικά σας συναισθήματα –που δεν μπορεί να τα αμφισβητήσει- τότε είναι λιγότερο πιθανό να πάρει ο άλλος αμυντική θέση. Να αναφέρεστε  στη συμπεριφορά που βλέπετε - χωρίς εικασίες - και στα συναισθήματα που νοιώθετε εξ αιτίας της.

• ·         «Να θυμάστε ότι οι ανησυχίες για το θάνατο εμφανίζονται συχνά με σεξουαλική μεταμφίεση. Το σεξ είναι το μεγάλο όπλο που εξουδετερώνει το θάνατο.»

• ·         «Μιλήστε για το νόημα της ζωής.

Εμείς οι άνθρωποι φαίνεται πως είμαστε πλασμένοι ν’ αναζητούμε τη σημασία, ενώ έχουμε την ατυχία να είμαστε ριγμένοι μέσα σ’ έναν κόσμο κενό από εγγενές νόημα.»

Θα μπορούσα να συνεχίσω πολύ ακόμα,  αλλά νομίζω ότι τα αποσπάσματα δεν βοηθούν πολύ στο να καταλάβουμε ένα βιβλίο. Μόνο παίρνουμε μια ιδέα κι ελπίζω αυτό να έχει επιτευχθεί.