Penelope Fitzgerald

Την συνάντησα τυχαία στο Internet και διάβασα τρία έργα της συγκεντρωμένα σ’ έναν τόμο:

 

       The Bookshop,

            The Gate of Angels and 

            The Blue Flower. 

Η Penelope Fitzgerald γεννήθηκε το 1916 στο Lincoln της Αγγλίας και πέθανε το 2000. Θεωρείται μία από τις σπουδαιότερες συγγραφείς του 20^ου αιώνα. Κόρη του Edmund Knox, εκδότη του εβδομαδιαίου περιοδικού Punch.

 Υπήρξε μία εκ των πρώτων φοιτητριών στον ανδροκρατούμενο τότε χώρο των πανεπιστημίων και μάλιστα στο Oxford, από όπου αποφοίτησε το 1938 με τον τίτλο  « Η Γυναίκα της Χρονιάς.»

Περιπετειώδης η ζωή της, ακολούθησε τον άντρα της στις αποτυχίες του. Απέκτησε τρία παιδιά, δούλεψε σκληρά ως δασκάλα πολλών νεανίδων της αριστοκρατική τάξης της Αγγλίας, έζησε σε άθλιες συνθήκες ακόμα και σε σπίτι-βάρκα στον Τάμεση. Τα παιδιά της αναγκάστηκε πολλές φορές να τα αφήσει να μεγαλώνουν στο δρόμο μόνα τους μέχρι να γυρίσει από τη δουλειά, αλλά τελικά κατάφερε να μας προσφέρει τα καταπληκτικά έργα της.

Η Penelope Fitzgerald  αρχίζει να γράφει στα εξήντα της χρόνια! Αρχικά βιογραφίες και το 1977 δημοσιεύει το πρώτο της μυθιστόρημα,The Golden Child. To 1978 κυκλοφορεί το The Bookshop και το 1979 κερδίζει το Booker Prize με το βιβλίο Offshore. Και αν τα δύο τελευταία –θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς-σχετίζονται σε ένα βαθμό με προσωπικά της βιώματα, τι θα μπορούσε να πει για το Τhe Gate of Angels (1990) που διαδραματίζεται στο Cambridge του 1912, ή για το The Blue Flower το τελευταίο της μυθιστόρημα (1995) που αναφέρεται στην συγκλονιστική ιστορία του γερμανού ποιητή και φιλοσόφου Novalis, σύγχρονου του Γκαίτε και του Σίλλερ; 

Δεν είναι μόνο τα βασικά γεγονότα που ανταποκρίνονται στην ιστορική αλήθεια της εποχής και της κοινωνίας της εκάστοτε περιόδου που περιγράφει, είναι και οι άπειρες μικρές λεπτομέρειες όπως για παράδειγμα η αντίδραση μιας μικρής επαρχιακής πόλης στα ΝΑ της Αγγλίας, στην κυκλοφορία της Λολίτας του Vladimir Nabokov στο The Bookshop ή ακόμη όλες οι λεπτομέρειες σχετικά με τις περίφημες ημέρες πλυσίματος (washdays) όταν στα σπίτια των αριστοκρατών του τέλους του 18^ου αιώνα στη Γερμανία, έπλεναν τα ρούχα  ( σεντόνια, πουκάμισα, εσώρουχα… )μία φορά το χρόνο, όπως παρατηρεί ο καλεσμένος του Hardenberg ( το πραγματικό όνομα του Novalis) στην πρώτη σελίδα του The Blue Flower.Δεν είναι μόνο η φαντασία και οι γνώσεις της συγγραφέα αλλά και η καταπληκτική έρευνα που διεξήγαγε για τις ιστορίες της.

 The Bookshop

Αφορά στην ιστορία μιας μεσήλικης η οποία ζει σε μια επαρχιακή πόλη της ΝA Αγγλίας. Μετά το θάνατο του συζύγου της, επιχειρεί ν’ ανοίξει ένα βιβλιοπωλείο σε ένα παλιό κτίριο της πόλης που βρίσκεται στις εκβολές κάποιου ποταμού, δίπλα στη θάλασσα. Μπορεί η πόλη να είναι φανταστική αλλά νιώθεις την υγρασία να σου διαπερνά το κόκκαλο, τον αέρα να σου φυσάει παγωμένος στο πρόσωπο και το “καλικατζαράκι” – poltergeist- του Old House όπου στεγάστηκε τελικά το βιβλιοπωλείο της κυρίας Florence Green, να περπατά στο χέρι σου μέχρι τα μαλλιά σου! 

Το μεταφυσικό στοιχείο,  σε μικρή δόση, όμως πάντα παρόν στα βιβλία της. Η Florence έρχεται αντιμέτωπη με πολλούς κατοίκους της μικρής πόλης (βρισκόμαστε στα 1959) αλλά και με τα στοιχεία της φύσης το νερό, τη βροχή, τη θάλασσα, που μπαίνουν εμπόδιο στη ύπαρξη του μοναδικού βιβλιοπωλείου της ευρύτερης περιοχής.

Είναι λοιπόν εκείνη η καταπληκτική αγγλική λογοτεχνία που αγαπώ πολύ. Καλογραμμένη, από συγγραφέα που αντιλαμβάνεσαι ότι έχει πλήρη εικόνα της ιστορίας που διηγείται,  σα να είναι η δική της ιστορία.  Με λόγο περιεκτικό και πλούσια, συγκροτημένη γλώσσα. 

 The Gate of Angels

Το έγραψε το 1990 και διαδραματίζεται στο Cambridge του 1912. Αναφέρεται στη ζωή του Fred Fairly ενός νεαρού φυσικού επιστήμονα που εργάζεται ως βοηθός ενός καθηγητή στο Πανεπιστήμιο St Angelicus στο Cambridge. Η Fitzgerald περιγράφει σαν να ήταν παρούσα, την σημαντική εκείνη χρονική περίοδο των αρχών του εικοστού αιώνα στο Cambridge, όπου έζησαν και δίδαξαν αξιόλογοι φυσικοί επιστήμονες όπως ο Ernest Rutherford ο οποίος ανακάλυψε το Υδρογόνο και τη χημική σύσταση του νερού. 

          Ο Fred φυσικός και ο ίδιος αλλά και γιος πρεσβύτερου είχε να αντιπαλέψει τις θρησκευτικές αντιλήψεις του πατέρα του και τις επιστημονικές γνώσεις που διδάχτηκε στο Πανεπιστήμιο. Υπάρχουν κεφάλαια-δοκίμια (καθόλου κουραστικά ή βαρετά) με συζητήσεις-προβληματισμούς σχετικά με το θέμα της ύπαρξης της ψυχής και άλλα σχετικά.

          Παράλληλα παρακολουθούμε μια συναισθηματική ιστορία του Fred με μια κοπέλα από το Λονδίνο που για τους δικούς της λόγους καταφτάνει στο Cambridge και εμπλέκεται σε ένα ατύχημα όπου γνωρίζεται με τον Fred.

Το μεταφυσικό στοιχείο αυτήν τη φορά έχει να κάνει με το περίεργο άνοιγμα της Πύλης του St Angelicus (The Gate of Angels) η οποία παρέμεινε κλειστή από πολλούς αιώνες πριν. Και αυτό είχε κάποιο λόγο για να γίνει.

The Blue Flower

Θεωρείται ένα αριστουργηματικό ιστορικό μυθιστόρημα. Αναφέρεται στη ζωή του Γερμανού ποιητή και φιλοσόφου Georg Philipp Friedrich Freiherr von Hardenberg.

Ο νεαρός ρομαντικός ποιητής συναντά και ερωτεύεται την 12χρονη Sophia. Το βιβλίο αρχίζει με μια αξέχαστη εικόνα: την «ημέρα του πλυσίματος» που περιγράφεται τόσο παραστατικά που σε κάνει να πιστεύεις ότι η Fitzgerald ήταν εκεί στην αυλή και κουβαλούσε άσπρα πουκάμισα και σεντόνια στην αριστοκρατική κατοικία των Hardenberg, στην επαρχιακή Γερμανία του 18^ου αιώνα!

Ο ποιητής έχει φανταστεί ένα μπλε λουλούδι και ψάχνει να το βρει, μάταια. Η αγαπημένη του  αρρωσταίνει και δεν προλαβαίνει να ενηλικιωθεί. Δεν κατάλαβε ποτέ τι έψαχνε ο ποιητής της και οι έννοιες που αποδίδονται στο μπλε λουλούδι μεταλλάσσονται κατά τη διάρκεια της αφήγησης. Η αφελής Sophie ρωτούσε πώς το λένε το λουλούδι και ο Fritz απαντούσε ότι το ήξερε αλλά το ξέχασε.

Όταν κάποτε ρωτήθηκε η Penelope Fitzgerald τι αντιπροσωπεύει το μπλε λουλούδι στο βιβλίο της, απάντησε ότι ήταν αυτό που ζητάει κάποιος στη ζωή του και συνέχισε « Ακόμα κι αν δεν υπάρχει ελπίδα να το βρει κανείς, να μην παραιτείται».