“James Joyce”

του   Richard Ellmann 1

Mε όσους κι αν μίλησα για το τσιγάρο μόνο δυο Γιώργηδες δήλωσαν ότι απόλαυσαν την πρώτη τους φορά. Για τον Τζόυς ΚΑΝΕΝΑΣ. Όσο για μένα, δεν ξέρω για ποιο λόγο αλλά και για τα δύο προσπάθησα πολύ!

Διαβάζοντας τον «Οδυσσέα» για πρώτη φορά ή έστω αρχίζοντας να τον διαβάζεις αναρωτιέσαι για ποιο λόγο αυτό το βιβλίο κατέκτησε την πρώτη θέση στη «Λίστα των 100 καλύτερων μυθιστορημάτων» ( Random House/Modern Library ,1998 ). Έχει κι άλλη μια πρωτιά, πουλάει ακόμα 100.000 αντίτυπα ετησίως. Αυτές οι αμφιβολίες εξαφανίζονται ή έστω απαλύνονται μετά την ανάγνωση του “ James Joyce” του Richard Ellmann το οποίο κυκλοφορεί και σε ελληνική μετάφραση ( μια εξαιρετική μετάφραση ) από την Αθηνά Δημητριάδου.

Ο Ρίτσαρντ Έλμαν γεννήθηκε στις 15 Μαρτίου 1918 στο Μίσιγκαν και έζησε μέχρι τις 13 Μαΐου 1987. Σπούδασε και στη συνέχεια έκανε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο του  Yale. Ήταν ειδικός μελετητής και του W.B. Yeats και του Oscar Wilde άλλων δύο Ιρλανδών γιγάντων της Λογοτεχνίας. Το βιβλίο του για τον James Joyce βρίσκεται και αυτό ανάμεσα στα 100 καλύτερα nonfiction βιβλία παγκοσμίως. Η πρώτη έκδοση κυκλοφόρησε το 1959 και η αναθεωρημένη δεύτερη το 1982.

Στην αρχή του βιβλίου διαβάζουμε για τον John Stanislaos Joyce αυτόν   τον διαβολικά ευφυή άντρα, τον πατέρα του James Joyce o οποίος αν και ανήκε σε σχετικά εύπορη οικογένεια πτώχευσε γεμίζοντας το σπίτι του με παιδιά και χρέη. Φανατικός αντικληρικός παντρεύτηκε μια γυναίκα βαθειά θρησκευόμενη και απέκτησε μαζί της 10 παιδιά εκ των οποίων ο  James Joyce ήταν ο πρώτος και ο μόνος που αγαπούσε και θαύμαζε τον πατέρα του, από τον οποίο κληρονόμησε την υπέροχη φωνή τενόρου, την ευφυΐα του, την αγάπη του για τις πλάκες και τον αλκοολισμό του. Ο Joyce πάντα αναζητούσε την αποδοχή του έργου του από τον πατέρα του ο οποίος όμως δεν του την έδωσε ποτέ. Όταν διάβασε το « Οδυσσέας» είπε ότι απορεί γιατί του πήρε του γιου του τόσα χρόνια να γράψει αυτό το βιβλίο, ο ίδιος θα μπορούσε να το είχε γράψει σε μια νύχτα.

Μετά την αποφοίτησή του από το κολέγιο στο Δουβλίνο ο James Augusta 

( όπως κατά λάθος είχε γραφεί στα μητρώα με το θηλυκό του Augustine, το οποίο λάθος δεν παρέλειψε να εφαρμόσει κι αυτός στον ήρωα του «Οδυσσέα» τον Μπλουμ ο οποίος είχε το γυναικείο μεσαίο όνομα ,Πώλα ) Aloysius Joyce πήγε στο Παρίσι με σκοπό να σπουδάσει Ιατρική, σύντομα όμως εγκατέλειψε τις σπουδές του και τον Απρίλιο του 1903 αναγκάστηκε να επιστρέψει στο Δουβλίνο για να προλάβει την μητέρα του που πέθαινε από καρκίνο. Αυτή του ζήτησε να γονατίσει και να προσευχηθεί για κείνη, αλλά αυτός αρνήθηκε. Φαίνεται πως υπέφερε πολύ μετά από τον θάνατο της μητέρας του.

Το 1904 γνωρίζει τη Nora Barnacle που την ερωτεύεται και την πείθει να φύγουν από την Ιρλανδία. Αρχικά έμειναν στη Ζυρίχη και μετά στην Τεργέστη. Τα οικονομικά προβλήματα ήταν μόνιμα στην οικογένεια Joyce, η οποία στις 27 Ιουλίου 1905 αποκτά το πρώτο της παιδί τον Giorgio. Σχεδόν 15 χρόνια ζουν στην Τεργέστη όπου γεννιέται  και η κόρη τους η Lucia, η οποία έμελλε να γίνει ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα του Joyce, όταν στα 25 της παρουσίασε σοβαρά προβλήματα ψυχικών διαταραχών.

Δυσκολεύτηκε σε όλα ο μεγάλος ποιητής και συγγραφέας James Joyce και ακόμα περισσότερο στην έκδοση των βιβλίων του. Έζησε αυτοεξόριστος από το Δουβλίνο, γράφοντας για το Δουβλίνο.

Πολύ σημαντικό ρόλο στην «ανακάλυψή» του έπαιξε ο ποιητής Ezra Pound  ο οποίος και τον προώθησε.

Το 1914 άρχισε να γράφει τον «Οδυσσέα». Με την έναρξη του Α Παγκοσμίου Πολέμου μετακόμισαν οικογενειακώς στη Ζυρίχη και όταν ο πόλεμος τελείωσε ο Ezra Pound τον κάλεσε να πάει στο Παρίσι όπου κι έμεινε για τα επόμενα 20 χρόνια. Το 1922 στο Παρίσι εκδόθηκε ο «Οδυσσέας» μετά από πολλές δυσκολίες και αμέσως μετά αρχίζει το “Finnegans Wake” το οποίο τελικά εκδόθηκε το 1939 δύο μόλις χρόνια πριν τον θάνατό του στις 13 του Γενάρη 1941 στη Ζυρίχη, όπου είχαν πάλι καταφύγει λόγω του Β Παγκοσμίου Πολέμου, από προχωρημένο έλκος.

Είναι τουλάχιστον άδικο να μιλάς για τη ζωή κάποιου σε 10 αράδες γι αυτό θα επανέλθω με διάφορα επί μέρους θέματα κυρίως για το έργο του αλλά και γι’ αυτόν τον ίδιο, που έκανε τον κόσμο ν’ αγαπήσει το Δουβλίνο που αυτός «μίσησε».